1- آقامحمدی، محجوب و نصریان، علی (1389)، «حیوان‌آزاری ارتباط آن با سایر رفتارهای ضداجتماعی»، شانزدهمین کنگره دامپزشکی ایران.
2- باقری¬فرد، عبدالرضا (1398)، «چقدر حقوق حیوانات را می¬شناسیم»،
https://www.irna.ir/news/83342881
3- جبرائیلی تبریزی، مهدی (1399)، «در حاشیه پدیده جوجه¬کشی»، روزنامه کیهان، کد خبر 187130.
4- جوادی، محسن و مسعودی، اصغر (1392)، «حقوق حیوانات از منظر اسلام»، پژوهش¬های اخلاقی، س 4، ش 2.
5- خیرجو، آرش (1397)، «آسیب¬شناسی حیوان‌آزاری در ایران»، جشنواره تالیفات علمی برتر علوم انسانی اسلامی.
6- حر عاملی، محمدبن حسن (1409)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چ 1، قم: موسسه آل-البیت.
7- دهکلانی، محمد و همکاران (1397)، تحلیل پدیده حیوان‌آزاری در فقه امامیه و حقوق ایران، تهران: نشر نی.
8- سالاروند، محدثه (1398)، حقوق حیوانات در اسناد بین¬المللی، تهران: انتشارات جنگل.
9- صانعی¬نژاد، یوسف (1394)، «تعیین مجازات، پیشنهاد یک خبرگزاری برای رعایت حقوق حیوانات در ایران»، پژوهشنامه دامپزشکی و علوم حیوانات ایران.
10- صاحبی، هومان (1400)، «نقش حقوق حیوانات در اسلام و از دیدگاه قرآن و فقه»، اولین کنفرانس بین-المللی حقوق بین¬الملل.
11- صدوق (1413)، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین قم.
12- طبرسی، فضل بن¬حسن (1372)، مجمع البیان، چ 3، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
13- عامری، محمد ابراهیم (1374)، «مبانی توسعه و حفاظت حیات وحش»، نشریه موج سبز، ش 2.  
14- قائم مقامی، هزاوه و همکاران (1396)، «بررسی حقوق حیوانات از دیدگاه علمی و اسلامی»، یازدهمین کنگره دانشجویان دامپزشکی ایران.
15- قرائی مقدم، امان¬اله (1390)، «نقش تعلیم و تربیت در مشارکت سیاسی جوانان»، مجله مطالعات جوان و رسانه، ش 10.
16- کاظمی، عبدالحسین و همکاران (1390)، «حقوق حیوانات و تحقیقات زیست پزشکی»، فصلنامه اخلاق پزشکی، س 5، ش 15.
17- کلانتری ارسنجانی، علی¬اکبر (1381)، «فقه شیعه و حقوق حیوانات»، مجله فقه، ش 33.
18- مجدی، علی و حاجی بابا، رزاق (1392)، «حمایت از حقوق حیوانات در قوانین ایران و اسناد بین¬المللی»، فصلنامه حقوق پزشکی، س 7، ش 26.
19- مشکات، سیدمصطفی (1398)، «مطالعه تطبیقی حیوان‌آزاری در نظام کیفری ایران و ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه حقوق کیفری، س 8، ش 29.
20- https://onlinedvm.ir

مقدمه
گزارشات مستمر و مکرر منتشره در رسانه¬ها، حکايت از خشونت گسترده و روزافزون نسبت به حيوانات و عدم رعايت فزاينده حقوق حيوانات و بي¬توجهي به آموزه¬هاي ادبي، شرعي و فرهنگي جامعه ايراني، با وجود تعهدات بين¬المللي دولت ايران نسبت به حقوق حيوانات و نيز تکليف دولت به حفظ محيط زيست مقرر در اصل پنجاه قانون اساسي و ديگر موازين حقوقي و قانوني مربوطه دارد (خیرجو، 1397). امروزه بر کسی پوشیده نیست که حیوانات نیز همانند انسان¬ها از حقوق یکسانی برخوردار¬اند و نباید مورد آزار و اذیت قرار گیرند، بلکه با ایجاد بستری مناسب در جهت نگهداری و حفظ امنیت و حقوق آنها کوشش شود و در موارد نقض این حقوق، با متخلفین برخورد جدی و کارسازی انجام شود. اولین قانون حمایت از حیوانات در انگلستان در سال ۱۸۸۲ میلادی تصویب شد که این قانون در سال ۱۹۱۱به تکمیل رسید. پس از انگلستان کشورهای دیگری نیز قوانینی در جهت حفظ حقوق حیوانات به تصویب رسانیدند. تاکنون تعداد زیادی معاهدات چندجانبه، دوجانبه و اسناد بین‌المللی در زمینه حقوق حیوانات انعقاد گردیده که از کثرت این موارد صرفا به چند نمونه آن اشاره می¬کنیم: اعلامیه ۱۹۷۲ استکهلم، کنوانسیون ۱۹۷۳ کیوتر، کنوانسیون تنوع زیستی ۱۹۷۲مشهور به کنوانسیون ریو، کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه¬های حیوانی و گیاهی در معرض خطر ۱۹۷۳و ...، کنوانسیون مربوط به تجارت بین‌المللی گونه¬های جانوری و گیاهی وحشی در معرض انقراض، یکی از مهمترین کنوانسیون¬های بین¬المللی درخصوص حفاظت از گونه¬های جانوری است. این کنوانسیون توسط ۸۰ کشور به تصویب رسیده که دولت ایران نیز در سال ۱۹۷۶ به این کنوانسیون پیوسته است. اعلامیه جهانی حقوق حیوانات در اکتبر ۱۹۷۸ با هدف شناخت جهان مبتنی بر حقوق برای حیوانات با تلاش یونسکو در پاریس به تصویب رسید. متن این اعلامیه توسط اتحادیه بین¬المللی حقوق حیوانات در سال ۱۹۸۹ اصلاح و در سال ۱۹۹۰توسط یونسکو متن نهایی آن منتشر شد و بیان می¬دارد که:
به حق زندگی تمامی حیوانات باید احترام گذاشته شود، چراکه آنها دارای حقوق مساوی برای زندگی کردن تحت تعادل زیستی هستند و نباید در معرض برخوردهای بیرحمانه قرار گیرند و اگر نیاز به کشتن حیوانی باشد، این عمل آنی و بدون درد انجام می¬شود و با جسد حیوان با شایستگی برخورد شود، وحشی نیز به مانند سایر، حق زندگی و تولید مثل آزادانه در محیط زیستگاه¬شان را دارند  و هرگونه اقدام جهت محدودیت طولانی حیوانات خلاف این حق بنیادین است.
- حیواناتی که به انسان وابسته‌اند باید به خوبی نگهداری و مراقبت شوند. این حیوانات نباید غیرمنصفانه ترک یا کشته شوند.
- ازدیاد نسل و استفاده از حیوانات باید مطابق ساختار فیزیولوژی و رفتاری آنان صورت گیرد.
- در نمایشگاه¬ها، نمایش¬ها و فیلم¬هایی که حیوانات در آن مشارکت دارند، باید با آنها با احترام و بدون خشونت رفتار شود.
- هرگونه آزمایش زجرآور بر روی حیوانات اعم از آنکه روحی یا جسمی باشد، نقض حقوق حیوانات محسوب می¬شود. - هرگونه عمل غیرضروری که باعث مرگ حیوان گردد یا هرگونه تصمیمی که منجر به این عمل گردد، جنایت علیه حیات تلقی می¬گردد.
- هر عمل مغایر با بقای گونه¬های حیوانات وحشی و یا هرگونه تصمیمی که منتهی به این امر شود، کشتار دسته¬جمعی محسوب می¬شود.
- کشتار حیوانات وحشی، آلوده کردن و نابودی زیستگاه¬شان قتل عمد محسوب می¬شود. محافظت و حفظ امنیت حیوانات برعهده سازمان¬های دولتی است.
مراکز تربیتی و مدارس مکلف به آموزش مطالبی مبنی بر احترام گذاشتن، مراعات و درک حیوانات از دوران طفولیت به شهروندان خود هستند (سالاروند، 1398). شبکه حیات بنحوی سازمان یافته که زندگی هر موجود زنده در پیوندی ناگسستنی با حیات دیگر موجودات است و دخالت نابخردانه در این شبکه، بقای نسل همه موجودات از جمله انسان را به چالش می¬کشاند (عامری، 1374: 35) و همچنین در اسلام نیز به حفظ حقوق حیوانات و رفتار شایسته با موجودات خداوند تأکید شده است و آزار و اذیت حیوانات مورد نکوهش قرار گرفته است. پیامبر اسلام درباره رعایت حقوق جانداران، اعم از انسان¬ها و حیوانات، دستورات و قوانینی مقرر فرموده¬اند که این قوانین و مقررات 1400 سال پیش وضع شده و نشان دهنده توجه اسلام به حقوق تمام جانداران است (صاحبی، 1400).
انسان نسبت به امکاناتی که در اختیار دارد، مسئول است و حیوانات، این آفریده¬های خداوند بزرگ نیز بر صاحبان خویش حق و حقوقی دارند و شایسته نیست که افرادی که از حیوانات نگهداری می¬کنند، نسبت به حقوق حیوانات غفلت ورزند و آنها را ساده و بی¬اهمیت شمرند و اهم حقوق حیوانات را می¬توان تدارک آب و خوراک سالم و جایگاه و شرایط زیستی و روانی مناسب و رسیدگی به بهداشت و درمان آنها (بخصوص باتوجه به وجود بیماری¬های مشترک بین انسان و دام) و بکارگیری شایسته و عدم آزار و سوء استفاده از آنها دانست. باتوجه به اهمیت رعایت حقوق حیوانات در آموزه¬های دینی و اسناد بین¬المللی، شاهد عدم رعایت حقوق حیوانات در ایران هستیم. با این وجود سوالاتی که مطرح می¬شود در این خصوص که چرا قانونگدار ایران باتوجه به اهمیت موضوع، اقدام به وضع قوانین مستقلی در این خصوص نکرده است؟ در این مقاله تلاش شده است، ابتدا به تعریف حیوان¬آزاری و انواع حیوان‌آزاری پرداخته و سپس به بررسی فقهی درخصوص رعایت حقوق حیوانات پرداخته شود و  بررسی پیامدهای عدم وجود قوانین درخصوص حیوان‌آزاری و عوامل موثر در جهت فرهنگ¬سازی رفتار افراد جامعه با حیوانات و در نهایت، پیشنهاد راهکار برای کنترل جمعیت حیوانات (از جمله سگ¬ها و گربه¬ها).

1- تعریف حیوان‌آزاری
حیوان‌آزاری بصورت وارد آوردن تعمدی آسیب به حیوانات تعریف می¬شود شامل انواع مختلف از جمله آزار فیزیکی، آزار جنسی، آزار روانی بی¬توجهی عدم رسیدگی وادار کردن حیوانات به جنگ نزاع با یکدیگر است. آزار فیزیکی، وارد کردن ضربه درد به حیوان بصورت عمدی است. آزار جنسی، برقرارکردن هرگونه رابطه جنسی با حیوان است حتی اگر این رابطه منجر به وارد آمدن صدمه فیزیکی به حیوان نشود. آزار روانی، برخورد خشن بصورت مکرر مداوم محروم کردن حیوان از برقراری روابط اجتماعی است. بی¬توجهی عدم رسیدگی، تأمین نکردن غذا، آب، سرپناه خدمات دامپزشکی برای حیوان است تا حدی که سلامت حیوان را به خطر اندازد (آقا محمدی و همکاران، 1389). این  پديده نوظهور و اساساً مقيد به زمان خاصي نيست، بلكه در سال¬هاي اخير رشد چشمگيري داشته است و آنچه كه موجب تألم خاطر افراد جامعه مي¬شود و قبح اين عمل را تشديد مي¬كند، انتشار تصاوير اين بدرفتاري¬هاست.
اما بايد به اين نكته توجه داشت كه اينگونه نيست اگر تصاوير شكنجه و آزردن حيوانات منتشر نشد يا منتشر گرديد، و عرف يك منطقه متألم و آزرده خاطر نشد، عمل حيوان¬آزاري رخ نداده است. لذا متأثر شدن عرف داخل در چيستي و ماهيت اين پديده نيست، اگرچه مي¬توان از آن براي جرم¬انگاري و مجازات عاملان آن استعانت جست؛ بلكه آنچه مقصود است صرف رفتارهاي آزار دهنده و شكنجه كردن حيوان به هر نحوي از انحا مي¬باشد. بنابراين، در تعريف حيوان¬آزاري بايد گفت وارد ساختن تعمدي و بي¬دليل هر نوع آسيبي به حيوانات است كه به شيوه¬هاي گوناگون، از قبيل آزار فيزيكي، آزار رواني، بي¬توجهي و عدم رسيدگي مثل تأمين نكردن آب و غذا، سرپناه و ... صورت مي¬پذيرد تاحدي كه سلامت آن به خطر بيفتند. در واقع حیوان‌آزاری عنوان عامي است كه به فعل خاصي اطلاق نمي¬شود، بلكه هر فعل يا حتي ترك فعلي كه عمداً و بدون هيچ ضرورت خاصي انجام شود و به حيوان آسيبي وارد كند، در دامنه تعريف حیوان‌آزاری قرار مي¬گيرد. در مطالعات جرم¬شناسي ديده شده است افرادي که سابقه حیوان‌آزاری دارند، نه فقط ميزان ارتكاب به خشونت نسبت به افراد ديگر در آنها بالاست، بلكه ميزان ارتكاب ساير رفتارهاي ضداجتماعي نيز در آنها بيشتر است (دهکلانی و رضانژاد، 1397).
- انواع حیوان‌آزاری
1) فعال: در این شکل از حیوان‌آزاری فرد حیوان¬آزار آگاهانه و عامدانه حیوان را اذیت می¬کند تا فورا در حیوان ایجاد درد و رنج نماید.
۲) منفعل: در این شکل از حیوان‌آزاری فرد حیوان¬آزار، منفعلانه و با غفلت کردن در نگهداری از حیوان باعث ایجاد رنج درازمدت در وی می¬شود.

2- دلایل بروز حیوان‌آزاری
حیوان‌آزاری نشانه¬ای برای شروع رفتارهای خشن انسانی است. مهم‌ترین دلایل حیوان‌آزاری به دوران کودکی فرد و شیوه‌ تربیتی والدین او باز می‌گردد. نوع تربیت والدین تأثیر بسیار زیادی در شکل‌گیری شخصیت و اختلالات رفتاری در انسان‌ها دارد. به همین خاطر است که روانشناسان همواره توصیه می‌کنند از روش‌های اصولی برای تربیت فرزندان خود بهره بگیرید. اصلی¬ترین دلایل بروز حیوان‌آزاری به شرح زیر می‌باشند.
1) لذت بردن از واکنش¬های دیگران
فرد با دیدن شوکه شدن مردم از حیوان‌آزاری او و واکنش‌های متفاوت¬شان لذت می‌برد و تفریح می‌کند. گاهی نیز این کار را برای جلب توجه دیگران و معروف شدن در فضاهای مجازی انجام می‌دهد حتی اگر فردی منفور و مورد انتقاد شناخته شود!
2) احساس کنترل
این دلیل بیشتر به دوران کودکی فرد بر می‌گردد. بسیاری از افراد حیوان¬آزار، در دوران کودکی خود مورد آزار و اذیت قرار گرفته¬اند و هیچ کنترلی بر روی شرایط نداشته¬اند. به همین دلیل به آزار حیوانات می‌پردازند و از اینکه تمام این کارها تحت کنترل آنها است لذت می‌برند.
3) رفتار جایگزین
زمانی که فرد نمی‌تواند مشکلات شخصی خود را حل کند و خصومت¬های خود را به درستی تخلیه کند، به آزار و اذیت حیوانات روی می‌آورد. مثلا فرد با همسر خود مشکل دارد و چون نمی‌تواند با او دعوا کند، به آزار حیوان¬ش می‌پردازد.
4) شروع سادیسم
فرد احساس می‌کند که از اذیت و آزار دیگران لذت می‌برد و چون در ابتدا نمی‌تواند این تکانه¬های خود را بر روی انسان عملی کند، به آزار حیوانات می‌پردازد و سادیسم خود را در مراحل اولیه بر روی حیوانات بروز می‌دهد.
5) همانندسازی
برخی از افراد به دلیل آموزش‌های خود در دوران کودکی به آزار حیوانات می‌پردازند. والدین یا معلمان اینگونه افراد، حیوان¬آزار بوده‌اند و آن‌ها نیز در اثر مشاهده و تاثیرات کلامی آنان یاد گرفته‌اند.

3- گروه اصلی از حیوان‌آزارها کدامند؟
حیوان¬آزارن موارد حیوان¬آزاری را می‌توان به چند گروه طبقه¬بندی کرد که در این قسمت آنها را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم نمود.
1) شخصی که  به آزار و اذیت بدنی حیوانات می‌پردازد: بیشتر موارد خشونت و ظلم علیه حیوانات شامل صدمه زدن عمدی به بدن حیوان می‌باشد. فردی که سگ خود را به دلیل برخورد با یک شیء در خانه و یا اسب خود را به دلیل نافرمانی شلاق می‌زند در این گروه از حیوان¬آزارها قرار می‌گیرد.
2) شخصی که به حیوانات بی¬اعتنایی می¬کند: در بعضی موارد بی¬اعتنایی به حیوانات و نادیده گرفتن آنها ناشی از عدم آگاهی می‌باشد. شاید شخص نحوه صحیح مراقبت از حیوان خانگی خود را نمی‌داند ولی این امر توجیهی برای غفلت نیست! هر فردی که سرپرستی حیوانی را برعهده گرفته است باید دانش و اطلاعات لازم درباره نگهداری از آن حیوان را نیز کسب کند.
بی¬اعتنایی همچنین می‌تواند ناشی از عدم تمایل باشد. اگر صاحب سگ متوجه شود که حیوان صدمه دیده است، از نظر اخلاقی و قانونی انجمن حمایت از حیوانات و محیط زیست ایران موظف است او را برای مداوا به دامپزشکی ببرد ولی متأسفانه برخی از افراد حاضر نیستند وقت و هزینه خود را برای بهبود حیوانات بیمار یا زخمی صرف کنند.
حیوان ممکن است روزها یا هفته¬ها بدون غذا بماند زیرا سرپرست حیوان فراموش می‌کند به او غذا بدهد. برخی از این حیوانات در اثر کمبود آب بدن، سوء تغذیه، بیماری¬های درمان نشده و ... از دنیا می‌روند. از این¬رو صاحبان این حیوانات نیز جزء حیوان¬آزارها محسوب می‌شوند.
3) شخصی که از حیوانات بهره¬کشی می‌کند: برخی افراد احساس می‌کنند که مالک حیوان هستند. این افراد بر این باورند که حق دارند از حیوانات به هر روشی که بخواهند به خاطر منافع پولی بهره¬کشی کنند. در حالیکه بهره¬کشی یک ظلم آشکار در حق حیوانات است. به نظر شما صاحبان سیرک¬ها، باغ وحش¬ها، دلفیناریوم¬ها و سایر مکان¬هایی که از حیوانات برای سرگرمی سوء استفاده می‌کنند را نمی‌توان حیوان¬آزار نامید؟ انسان برای بدست آوردن پول حریص است و برای دستیابی به آن حتی حیوانات بی¬گناه را مورد آزار و اذیت و شکنجه جسمی و روحی قرار می‌دهد.
۴) شخصی که دست به تله¬گذاری و شکار حیوانات می‌زند: انسان¬ها به دلیل مجموعه مهارت¬های منحصر به فردشان، به راحتی می‌توانند بر حیوانات مسلط شوند. وقتی حیوانات به دست انسان شکار می‌شوند و در بشقاب¬های غذایی سرو می‌شوند واقعاً در حق حیوانات ظلم می‌شود چراکه خداوند به همه حق حیات بخشیده است. کسی که بتواند گوشت حیوانات یا محصولات جانبی بدست آمده از حیوانات را بفروشد و سود کند، یک حیوان آزار بوده و می‌تواند کشتار حیوانات بی¬گناه را توجیه کند. صنعت پرورش خز از جمله صنایعی است که در آن حیوانات بعد از شکار شدن، پوست¬شان کنده می‌شود و با قیمت¬های هنگفت به فروش می‌رسد.
۵) شخصی که برای بدست آوردن پول به پرورش حیوانات می‌پردازد: در مرغداری¬ها، دامداری¬های صنعتی و پرورشگاه¬های ماهی موارد بی¬پایانی از ظلم به حیوانات را می‌توان مشاهده کرد. حتی ذبح مرغ¬ها و دام¬ها در کشتارگاه خیلی دردناک و وحشتناک¬تر از آن چیزی است که تصور می‌کنید، مرغ¬ها در حالیکه بصورت وارونه آویزان هستند سرشان بریده شده یا به گاوها قبل از کشتار شوک الکتریکی داده می‌شود.
6) شخصی که برای تفریح و سرگرمی حیوانات را به جان هم می‌اندازد: یک حیوان¬آزار با جنگ¬اندازی بین حیوانات ارضاء می‌شود. باید بدانید که در گاو بازی¬ها، خروس بازی¬ها و جنگ سگ¬ها حیواناتی که در مسابقات برنده می‌شوند زخمی می‌شوند، اعضای بدن¬شان آسیب می‌بیند و حتی ممکن است استخوان-هایشان بشکند. متأسفانه حیواناتی که دیگر نمی‌توانند بجنگند با دردناک¬ترین و فجیع¬ترین روش¬های ممکن کشته می‌شوند.
۷) شخصی که به بهانه علم، دست به آزمایش روی حیوانات می¬زند: با وجود پیشرفت¬های علمی بی¬شمار، چندین دهه است که انسان¬ها برای تولید محصولات و داروهای مختلف روی حیوانات آزمایش می‌کنند که باعث خارش، سوزش، درد، قطع اعضای بدن و حتی مرگ حیوانات می‌شود. در آزمایشگاه¬ها موش¬ها در معرض بیماری¬ها، انگل¬ها و عفونت¬های بی¬شماری قرار دارند. آنها مجبورند در قفس بمانند بدون اینکه هیچ امیدی به تنفس هوای تازه، لذت بردن از یک زندگی عاری از آزار و اذیت و یا یک معاشرت کوچک با سایر هم گونه¬های خود داشته باشند. قطعاً شخصی که به بهانه علم، دست به آزمایش روی حیوانات می‌زند هم یک حیوان آزار محسوب می‌شود.
۸) شخصی که حیوانات را بعنوان یک شیء می‌داند: برخی از افراد معتقدند که بشر تنها موجودی روی زمین است که می‌تواند درد، ترس، غم، شادی، ناامیدی و امید را احساس کند. ولی سال¬هاست که دانشمندان ثابت کرده‌اند که حیوانات نیز قادرند عشق و محبت، درد، ترس، نگرانی و ... را درک کنند. اگر به خاطر خراب شدن لپ تاپ¬تان بخواهید آن را پرت کنید و بشکنید یا اگر بخواهید با چاقو توپ¬تان را پاره کنید، هیچ ضرورت اخلاقی مانع این کار شما نمی‌شود. ولی وقتی به حیوانات به چشم اشیاء می‌نگرید در حق آنها ظلم کرده¬اید، چراکه حیوانات بیش از یک ابزار یا وسیله اهمیت دارند. آنها هنگام بازی با یک اسباب بازی جدید، شادی را تجربه می‌کنند، هنگامی که مجروح می‌شوند درد می‌کشند و وقتی فردی که دوستش دارند می‌میرد غمگین می‌شود.
۹) شخصی که به حقوق بشر ارزشی قائل نیست: یک مطالعه نشان داد که حیوان¬آزارها تا پنج برابر بیشتر نسبت به افراد معمولی احتمال دارد که سایر انسان¬ها (کودکان، سالمندان و معلولین ذهنی) را بیازارند. یک مطالعه دیگر به این نتیجه رسید در خانه¬هایی که کودکان مورد آزار و اذیت قرار گرفته¬اند، در ۸۸ درصد آنها شواهدی از ظلم به حیوانات وجود داشته است. قطعاً همه می‌دانیم که حیوان¬آزاری مقدمه¬ای بر انسان¬آزاری است اما فردی که به انسان‌ها ظلم می‌کند و صدمه می‌زند را می‌توان محاکمه کرد ولی خیلی از حیوانات مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند بدون اینکه محاکمه‌ای در کار باشد (https://onlinedvm.ir).

4- بررسی فقهی درخصوص رعایت حقوق حیوانات
انسان بعنوان اشرف مخلوقات مکلف به رعایت حقوق سایر جانوران است (قائم مقامی، 1396). در قرآن کریم بیش از ۲۰۰ آیه وجود دارد که به موضوع حیوانات در آن پرداخته شده است. برای همین هم در روایت¬های دینی همیشه آزار و اذیت حیوانات به سبب اینکه مخلوق پروردگارند و تسبیح او را می‌گویند نهی شده است. به اعتقاد فقهای اسلامی، در دین اسلام حیوان‌آزاری حرام است و از نظر شرع گناه محسوب می¬شود، حتی مراجع تقلید در ارتباط با گربه اعلام کردند، احتیاط واجب است و اصلا نباید کشته شود و هرکس اقدام به حیوان‌آزاری کند مرتکب گناه شده و کار حرام انجام داده است (صانعی¬نژاد، 1394). در دین مبین اسلام، تمامی جانداران از حقوق یکسانی برخوردار هستند. کشتن حیوانات به بهانه نبودن خوراک آنها از منظر توحیدی، عملی خلاف و ممنوع است، خداوند سبحان، خودش فراهم کردن روزى همه مخلوقات را برعهده گرفته و در قرآن مجید، تمام جنبندگان، پرندگان و چرندگان را «امت»‌هایى مانندِ جوامع انسانى دانسته و آزار و اذیت حیوانات از جمله بریدن گوش و دم و ... کاری زشت و شیطانی شمرده شده است  (جبرائیلی تبریزی، 1399) و حق حیوان در فقه اسلامی تا آن جاست که شمارى از فقهاء مانند صاحب جواهر، آن را در زمره «حق¬اله» دانسته¬اند، حق حیات و حق نفقه، حق مسکن، حق تولید مثل، حق آزار ندیدن، حق احترام، حق سرپرستی، حق کاربرد درست و خوشایند و ... از جمله حقوق حیوانات بوده که در فقه و شرع اسلام مورد تاکید قرار گرفته است. از اینرو، حیوان، برخوردار از شأن و کرامت و منزلت الهى است و انسان حق ندارد به بهانه اشرف آفریده¬ها بودن، مقام و کرامت الهى این آفریده را نادیده انگارد (کلانتری ارسنجانی، 1381). در آیات 118 و 119 سوره نسا این امر مورد نکوهش قرار گرفته است و خداوند بیان می¬دارد که: «لَعَنَهُ اللَّهُ وَ قَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِكَ نَصِيبًا مَفْرُوضًا؛ که خدا آن (شیطان) را از درگاه رحمت خود دور کرده (زیرا به مجادله با خدا برخاست) و گفت: من از بندگان تو قسمتی معین را زیر بار طاعت خود خواهم کشید» و «وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِينًا؛ و سخت گمراه¬شان کنم و به آرزو (های باطل و دور و دراز) درافکنم و دستور دهم تا گوش حیوانات ببرند (که اینها نصیب بت¬هاست) و امر کنم تا خلقت خدا را تغییر دهند، و (ای بندگان بدانید) هرکس شیطان را دوست گیرد نه خدا را، سخت زیان کرده زیانی آشکار)» و نیز در آیاتی  چون آیه 4 سوره الجاثیه در رابطه با اهمیت و حقوق حیوانات سخن گفته است، «وَفِي خَلْقِكُمْ وَ مَا يَبُثُّ مِنْ دَابَّةٍ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ؛ و در خلقت خود شما آدمیان و انواع بی‌شمار حیوان که در روی زمین پراکنده است هم آیات و براهینی (از قدرت حق) برای اهل یقین آشکار است» و آیه 60 سوره عنکبوت «وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ؛ و چه بسيار جاندارانى كه نمى‌توانند متحمل روزى خود شوند. خداست كه آنها و شما را روزى مى‌دهد، و اوست شنواى دانا» به حقوق حیوانات اشاره شده است.
اسلام افزون بر نهی و آزار حیوانات جسمی حیوانات، از آزار روحی آنها نیز به شدت نهی کرده است و از اینرو توهین زبانی و لعن حیوانات نیز امری ناپسند شمرده شده (جوادی و مسعودی، 1392) از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که فرمود: حیوانی که انسان بر او سوار شده، هرگاه دچار لغزش شود و صاحب-ش حیوان را بدبخت خطاب کند، در پاسخ گوید: بدبخت از ما کسی است که نسبت به پروردگار، نافرمان-تر است (حر عاملی، 1409).
از علی در اینباره وارد شده است که: بصورت چهارپایان نزنید و آنها را لعن نکنید، زیرا خدای متعال، شخصی که چهارپایان را نفرین کند لعن کرده است (صدوق، 1413: 188) و لعن، درخواست عقوبت و دوری از رحمت الهی است، برای کسانی که استحقاق چنین عقوبتی را داشته باشد و حیوان چنین استحقاقی را ندارد (طبرسی، 1372: 2/761).
حضرت علی (ع) می¬فرمایند: تقوی الهی در مورد بندگان و سرزمین¬هایتان مراعات کنید، پس به درستی که شما مسئول هستید حتی در مورد بقاع و حیوانات، همچنین ابوذر از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده¬اند که هیچ حیوانی نیست، مگر آنکه هر صبحگاه از خداوند می¬خواهد، خدایا مالکی به من عطا کن که به من آب و غذای کافی دهد و بیش از طاقتم بر من تکلیف نکند. و در نتیجه باتوجه به اهمیت حقوق حیوانات در دین اسلام، اگر شخصی اقدام به آزار و اذیت حیوان کند، از رحمت خداوند محروم و دچار عذاب اخروی می¬شود.

5- بررسی پیامدهای عدم وجود قوانین درخصوص حیوان‌آزاری از منظر حقوقی و روانشناسی
حیوانات از مهمترین زیست¬بوم¬هایی¬اند که حقوق آنها بیش از هر موجود دیگری توجه مدافعان زیست محیطی را به خود جلب کرده است، در دهه¬های اخیر، توجه جوامع روی این موضوع متمرکز شده که فقط انسان¬ها از حقوق مختلف برخوردار نسیتند؛ بلکه تمام آنچه روی زمین وجود دارد، مانند کوه¬ها، دریاها و حیوانات و گیاهان نیز دارای حقوق می¬باشند (مجدی و همکاران، 1392). در حقوق داخلی از یک‌سو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست را یک وظیفه همگانی می‌داند و از سوی دیگر نه تنها باب ششم قانون مدنی مصوب 1304، به شکار اختصاص یافته، بلکه مقررات حقوق کیفری نیز حفاظت از گونه‌های جانوری را در مواد (679) و (680) قانون مجازات اسلامی بطورخاص مورد توجه قرار داده است (مجدی و همکاران، 1392). تاكنون در ايران قانون اختصاصي جامعي براي حمايت از حيوانات تصويب نشده، اما مقررات پراكندهاي در قوانين مختلف پيش و پس از انقلاب اسلامي تصويب شده است (کاظمی و همکاران، 1390). که فقط یکسری گونه¬های خاص را در بر می¬گرد و بصورت وسیع و جامع نمی¬باشد. قوانين حمايتي وضع شده به¬خصوص قوانين اعمال شده در سال¬هاي اخير نسبتاً مطلوب ارزيابي مي¬شود، اما مشكل اينجاست كه قانوني درخصوص حیوان‌آزاری وجود ندارد. زيرا قانون شكار و صيد ناظر بر راه¬هاي قانوني شكار و صيد و همچنين اعمال مجازات براي متخلفين از اين قواعد را بيان مي¬دارد و به مسئله آزردن حيوان به آن مفهوم از پيش گفته شده اشاره¬اي نكرده است.
از طرفي اين مشكل نيز وجود دارد كه قانون شكار بيشتر به حمايت از گونه¬هاي جانوران وحشي در معرض خطر انقراض و يا كمياب پرداخته است؛ يعني قسمي از جانوران را مدنظر قرار داد نه همه آنها را. بنابراين مسئله حيوان¬آزاري و مصاديق آن تخصصاً از قانون شكار خارج است. مخلص كلام اينكه پديده حیوان‌آزاری جرم¬انگاري نشده است؛ به آن نشان كه در موارد ارتكابي، قضات مرتكبين را از باب ماده (638) قانون تعزيرات و مجازات¬هاي بازدارنده محكوم كردند كه اين خود اشكالاتي را به همراه  دارد و ماده (638) قانون تعزيرات و مجازات¬هاي بازدارنده آمده است: «هركس علناً در انظار و اماكن عمومي و معابر تظاهر به عمل حرامي نمايد، علاوه بر كيفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه يا تا 74 ضربه شلاق محكوم مي¬گردد و درصورتي¬كه مرتكب عملي شود كه نفس آن عمل داراي كيفر نمي¬باشد، ولي عفت عمومي را جريحه¬دار نمايد فقط به حبس از ده روز تا دو ماه يا تا 74  ضربه شلاق محكوم خواهد شد و اگر به ماده دقت شود، مشخص می¬گردد که ماده (638) از دو قسمت تشکیل شده است و در قسمت اول قانونگذار مي¬گويد: هركس علنا در انظار و اماكن عمومي و معابر تظاهر به عمل حرامي نمايد، علاوه بر كيفر عمل، به حبس از ده روز تا دو ماه يا تا 74 ضربه شلاق محكوم می¬گردد، به موجب اين قسمت، امكان محكوم و مجازات كردن فرد حيوان آزار وجود ندارد؛ زيرا اگرچه حیوان‌آزاری از لحاظ شرعي ممنوع بوده، ليكن هيچ كيفري در قوانين براي آن مقرر نشده است تا علاوه بر كيفر مفروض به حبس از ده روز تا دو ماه يا تا 74 ضربه شلاق محكوم شود. اما در قسمت دوم قانونگذار مي¬گويد: «درصورتيكه مرتكب عملي شود كه نفس آن عمل داراي كيفر نمي¬باشد ولي عفت عمومي را جريحه¬دار نمايد، فقط به حبس از ده روز تا دو ماه يا تا 74 ضربه شلاق محكوم خواهد شد». لذا قانونگذار موضوع اين ماده را كه «ارتكاب فعل فاقد كيفر» مي¬باشد، منوط به يك شرط كرده و آن شرط «جريحه¬دار شدن عفت عمومي» است. حال كه در ميان قوانين، كيفري براي حیوان‌آزاری وضع نشده و از لحاظ شرعي هم مورد نهي قرار گرفته است، درصورتيكه احراز شود به موجب آن عفت عمومي جريحه¬دار مي¬گردد، در اين صورت مي¬توان فرد را به مجازات اين ماده محكوم كرد. بعبارت ساده¬تر، مجازات كردن فرد حيوان¬آزار به كيفرهاي مقرر در ماده (638) منوط به جريحه¬دار شدن عفت عمومي است (و این نیز دارای ایراد هست زیرا در قانون تعریف مشخصی برای اعمال منافی عفت عمومی مطرح نکرده است) (دهکلانی و رضانژاد، 1397).
امروزه در فضای مجازی شاهد گسترش فیلم¬های آزار دهنده از آزار حیوانات به خصوص سگ¬ها و گربه¬ها هستیم که به دلیل نبود قانون مستقلی در این خصوص برای مقابله با این اشخاص، روز به روز به تعداد این افراد افزوده می¬شود و اگر قانونگذار باتوجه به اهمیت این موضوع اقدام به جرم¬انگاری و قانونگذاری نماید و خلاهای موجود در قانون که به این موضوع پرداخته شده است، تصحیح گردد و با افراد متخلف برخورد نماید و برای گزارش حیوان‌آزاری و احقاق حقوق حیوانات، پلیس حیوانات تشکیل گردد، که  همانند جوامع دیگر، با اشخاصی که اقدام به چنین عمل غیرقانونی می¬زنند، برخورد و مجازات نمود. زیرا اگر بطور جدی با افرادی که اقدام به حیوان‌آزاری می¬کنند، برخورد نشود، می¬تواند برای افراد دیگر جامعه خطرناک باشند. آموزش نقش بسزایی در آشنایی با حقوق حیوانات دارد و  در بسیاری موارد می‌بینیم که صدا و سیما گاهی گزارش‌های محیط زیستی پخش می‌کند که صحیح نیست در حالیکه می‌تواند با مشورت گرفتن از افراد مطلع آموزش نادرست نداشته باشد، باید به آموزش بپردازیم آن‌هم از دوران کودکی یعنی از پیش دبستانی و دبستان باید قطعات کوچک آموزشی بگذاریم و برای بچه‌ها جا بندازیم همان‌قدر که ما حق زندگی داریم حیوانات نیز دارند، نه آنها می‌توانند وارد محیط ما شوند و نه ما می‌توانیم وارد محیط آنها شویم این حق برابری و مساوات باید از زمان کودکی آموزش داده شود که با همین فرهنگ رشد کنند غیر از این هیچ راهی وجود ندارد چون وقتی سن آموزش می‌گذرد دیگر جا انداختن یک موضوع سخت می‌شود، هزینه‌ای که برای آموزش بزرگسالان می‌شود خروجی آن چیزی کمتر از ۵ درصد است اما این هزینه زمانی که از کودکی گذاشته شود قطعا بالای ۷۰ درصد خروجی مثبت و خوب خواهد داشت (باقری¬فرد، 1398).
تشریح علل و عوامل موثر در شکل¬گیری این نوع از خشونت و حیوان‌آزاری¬ها می¬توان گفت در علم جامعه-شناسی، اصطلاحی تحت عنوان مکانیزم فرافکنی وجود دارد، به این ترتیب که خشونت، سرخوردگی و تحقیرهای تجربه شده یک فرد در گذشته به تدریج در روحیه و شخصیت وی تاثیرگذار می¬شود و در قالب¬هایی ظهور و بروز پیدا می¬کند که حیوان‌آزاری یکی از نمونه¬های آن به شمار می¬رود. در این مکانیزم، فرد درگیر با اقدام به چنین رفتارهایی، آنچه که در درون او انباشته شده، تخلیه می¬کند. به واقع چنین شخصیت¬هایی در مقابل افراد قدرتمند متملق و چاپلوس و در برابر انسان¬های ضعیف زورگو و مستبدانه رفتار می¬کنند. سرخوردگی، واماندگی و واپس¬گرایی از ویژگی¬های الینفک چنین افرادی محسوب می¬شود (قرائی مقدم، 1392). پورعبائیان اصفهانی درخصوص مصاحبه¬ای که با خبرگزاری جامعه ایمنا داشته¬اند، بیان می¬کنند که گاهی رفتارهای خشونت‌آمیز با حیوانات در افراد نهادینه شده و کودکان به ناگزیر از این رفتارها تقلید می‌کنند، بطور مثال به جای مسدود کردن لانه مورچه‌ها آن‌ها را می‌کشیم، گربه‌ها را در خیابان می‌زنیم، گنجشک‌ها را با تفنگ شکاری مورد اصابت قرار می‌دهیم، وقتی به این حد ساده¬انگارانه با موضوع برخورد می‌کنیم قطعاً فرهنگ حیوان‌آزاری را به کودکان¬مان هم القا کرده‌ایم.
وی با اشاره به برخی اختلالات روانی مربوط به حیوان‌آزاری، تصریح می‌کند: گاهی گونه‌ای از اختلالات روانی مانند افراد «سادیستیک» نیز اکثراً حیوان‌آزاری می‌کنند، این اختلال به دیگر آزاری نیز مشهور است و افرادی که در درون خود به مرز از هم پاشیدگی روانی رسیده‌اند و تنها احساس بودن خود را با آزار دیگران تجربه می‌کنند دیگر آزار هستند و این افراد تنها زمانی هویت می‌یابند که موجودی را بیازارند.
این روانشناس با تاکید بر اینکه گونه‌ای دیگر از حیوان آزارها، شخصیت‌های ضداجتماعی هستند، اضافه می‌کند: شخصیت‌های ضداجتماعی کلاً جامعه¬گریز هستند و بی‌رحمانه با موجودات ضعیف‌تر از خود برخورد می‌کنند و برای آن‌ها حیوان و غیرحیوان مطرح نیست و حتی گاهی که قدرتشان به انسان‌ها نرسد با حیوانات مبارزه می‌کنند، این نوع رفتارها در برخی کشورها مانند نمونه بارز حیوان‌آزاری جمعی در اسپانیا به فرهنگی نابجا تبدیل شده است، همینطور هر ساله هزاران نفر برای کشتن گاوهای بی‌گناه تحت عنوان مراسم گاوبازی گرد هم جمع می‌شوند و از کشته شدن یک موجود زنده لذت می‌برند، باید بدانیم عواقب حیوان‌آزاری به ضرر همه انسان‌ها تمام می‌شود و درخصوص دلایل حیوان‌آزاری بیان می¬کنند که: حیوان‌آزاری یکی از مصادیق بیماری‌های روحی و روانی است، باید به افراد حیوان آزار با دیده ترحم نگاه کنیم، زیرا زیربنای هرگونه حیوان‌آزاری خشم است، در واقع از نظر روانشناسی رفتار کودک یا بزرگسال حیوان‌آزار عادی نیست و نیازمند درمان هستند،  اولین بارقه‌های حیوان‌آزاری در کودکی شکل می‌گیرد و در بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند، خانواده‌ها باید به رفتار کودکان¬شان دقت کنند و نشانه‌های حیوان‌آزاری را در آن‌ها تشخیص دهند، گاهی بر اثر داد کشیدن، بدرفتاری و طرد شدن کودک سعی خواهد کرد تا خشم خود را روی یک موجود ضعیف‌تر از خود خالی کند، برخی از بچه‌ها عروسک‌های خودشان را توبیخ می‌کنند اما بعضی دیگر به این مقدار بسنده نمی‌کنند و عقده‌های خشم خود را بر سر حیوانات خالی می‌کنند، آزار رساندن به حیوانات باعث تخلیه روانی زودهنگام و ایجاد حس کاذب قدرت در کودکان می‌شود، اما از طرف دیگر دایره خشم را تقویت می‌کند و کودک دفعات بعد بلایی بدتر بر سر حیوانات خواهد آورد، یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده این بیماری الگوهای رفتاری نادرست در برخی فرهنگ‌ها است. اشاره به اینکه ایران از دیرباز مهد گونه‌های مختلف حیوانی بوده است، می‌افزاید: همین امر عده‌ای سودجو را به شکار کردن این گونه‌ها ترغیب می‌کند، چراکه شکار برای انسان همیشه همراه با شهوت قدرت و تسلط بوده و نوعی ارضای نفسانی را همراه داشته است، البته انسان موجود شکارگری نیست و گاهی برای حفظ گونه خود نیاز به جنگ و شکار دارد، اما باید بدانیم هرگونه رفتار اشتباه که ادامه یابد جزئی از خصلت فرد خواهد شد.

6- عوامل موثر در جهت فرهنگ‌سازی رفتار افراد جامعه با حیوانات
فرهنگ¬سازی به این معناست که آیتم¬ها و المان¬های فرهنگی که در جامعه نسبت به آنها توجه کمتری شده است را برای افراد دوباره یادآوری کنیم؛ چراکه فرهنگ، مفهومی است که از طریق اجتماعی شدن به افراد آموزش و انتقال داده می¬شود. پس از اینکه مفهوم فرهنگ به افراد جامعه آموزش و انتقال داده شد، در جامعه مکانیزمی به نام نظارت اجتماعی اعمال شکل می¬گیرد که وظیفه آن نظارت بر عملکرد همه افراد آن جامعه است، به این منظور که آنهایی که هنوز اجتماعی نشده¬اند و یا اجتماعی شدن آنها بطور کامل صورت نگرفته است، مورد توجه قرار گیرند و مفهوم فرهنگ¬سازی دوباره به آنها یادآوری شود، بر این اساس، می¬توان از فرهنگ مثبت و منفی (فرهنگ منفی مانند مستند سگ¬کشی یا دومینو که از رسانه ملی پخش شد که مخالفان زیادی داشت و همین عامل می¬توانند اثرات منفی در جامعه داشته باشد و جان حیوانات را به خطر اندازد) یاد کرد و اینگونه نیست که هر فرهنگی، ارزشی و مطلوب باشد. همین تفاوت-های میان فرهنگ¬هاست که مسئله مهم فرهنگ¬سازی مثبت و ارزشی را در برابر فرهنگ¬های منفی و یا فرهنگ¬سازی¬های منفی و غیرمفید پدید آورد. که می¬توان به ترتیب در 5 مرحله آن را اجرایی کرد:
1) ساخت نهاد فرهنگ: که نگاه ویژه¬ای به الگوهای مادی و آرمانی فرهنگ دارد (زبان، هویت شخصی، خانواده، رسانه و کار).
2) تاریخ فرهنگی و تداوم صور فرهنگی: که همه بر این عقیده¬اند که موضوعات فرهنگی می¬توانند از محلی به محل دیگر و از زمانی به زمان دیگر تسری پیدا کند و علاوه برآن همه جوامع از نظر فرآیندهای اصلی فرهنگی با هم گونه¬ای از اشتراک را دارند.
3) تولید و توزیع اجتماعی فرهنگ: محصولات فرهنگی در دسترس مردم بگونه¬ای که در زندگی اجتماعی مشارکت دارند به طرز گوناگونی میان افرادی که در نقاط اجتماعی مختلف قرار دارند توزیع می¬شود.
4) دریافت و تأثیرات فرهنگ: باید این واقعیت را دریافت که اقلام فرهنگی توسط عاملان، اجتماعی را مطرح کند و بگوید که چرا و چگونه هر جزء از مظاهر فرهنگی بر باورها و اقدامات افراد یا گروه¬های اجتماعی موثر واقع می¬شود.
5) معنا و اقدام اجتماعی: هرگاه به جای پذیرش مظاهر فرهنگی آشکار توسط عاملان توجه را به خود عاملان معطوف کنیم و ببینیم آنها از میان عناصر گوناگون و بسیار متعدد فرهنگی به چه چیزهایی توجه می¬کنند و چگونه این فرآیند صورت می¬گیرد و در نهایت امر نهادی شدن فرهنگ¬سازی واقع می¬شود. همچنین، والدین در مقام الگوهای رفتاری کودکان باید توجهی جدی به رفتار خود با حیوانات داشته باشند و در صورت مشاهده هرگونه حیوان‌آزاری از سوی کودک، با اتخاذ رفتارهای مثبت جایگزین مانند نوازش و غذا دادن به حیوان، کودک را بطور غیرمستقیم متوجه اشتباه خود کنند و هر نوع گفتار و رفتاری که مشوق حیوان‌آزاری در کودکان باشد اکیداً خودداری کنند، چراکه می‌تواند زمینه‌ساز رفتارهای ضداجتماعی و مجرمانه در بزرگسالی شود.
همچنین راهکارهای زیر برای رفع نارسایی¬های قانون مجازات درخصوص حیوان‌آزاری پیشنهاد می¬شود:
جرم¬انگاری حیوان‌آزاری فعال و منفعل و ‌گذشت‌‌ناپذیر اعلام کردن آن: با لحاظ درد و رنجی که به حیوان در نتیجه آزار جسمانی و ناشی از غفلت وارد می‌آید باید انواع حیوان‌آزاری پیش‌گفته مشمول حمایت کیفری قانونگذار قرار گیرند تا بدین‌سان راهبرد کیفری مقابله با حیوان‌آزاری به طرزی سنجیده تجهیز شود. همچنین، با گذشت‌‌ناپذیر اعلام کردن این جرم، به موازات پاسخگویی عمومی به رفتار بزهکارانه، از هر نوع مماشات احتمالی در نتیجه گذشت از جرم خودداری می‌شود.
متناسب کردن‌ ضمانت ‌اجراهای کیفری با نوع و کیفیت رفتار ارتکابی: باتوجه به اصل بازدارندگی مجازات که محصول تناسب کیفر با رفتار ارتکابی است، توصیه بر آن است که برخی از جلوه‌های حیوان‌آزاری مثل شکنجه، سوزاندن و آزار جنسی مشمول ضمانت ‌اجراهای کیفری شدیدتر شوند. وانگهی، با لحاظ خشونت مرتکبان چنین رفتارهایی و تقویت قوه بازدارندگی مجازات پیشنهاد می‌شود که در این موارد سیاست کیفری ارفاق‌آمیز در دستورکار قرار نگیرد.
استفاده از افراد متخصص در مراحل مختلف فرآیند کیفری: برای تسهیل کشف و اثبات جلوه‌های متعدد حیوان‌آزاری باید از دامپزشکان و همچنین افراد آگاه به حقوق حیوانات به ترتیب در مرحله کشف، اثبات، تعقیب، تحقیق و دادرسی جرائم استمداد شود.
اجباری کردن گزارش موارد حیوان‌آزاری: در راستای تحقق کاهش آمار سیاه حیوان‌آزاری توصیه می‌شود که به خصوص دامپزشکان و همچنین سایر افرادی که به مناسبت حرفه خود امکان تشخیص حیوان‌آزاری را می‌یابند موظف به گزارش حیوان‌آزاری شناخته شوند (مشکات، 1398).
نمونه رأی صادره  و پیگیری¬های انجام شده توسط ماموران انتظامی و مراجع قضایی که با متخلف حیوان‌آزاری برخورد کارسازی شده بود، و مورد استقبال قرار گرفت و امید است در آینده شاهد برخوردهای قاطع و بازدارنده¬ای باشیم و افراد جامعه با مشاهده چنین صحنه¬های غیرقانونی و آزار دهنده، فورا به مراجع قضایی اطلاع داده و برخورد شود.
عبدالصمد خرمشاهی در گفتگو با ایسنا درباره ممنوعیت حیوان‌آزاری، گفت: کسانی که مبادرت به حیوان‌آزاری می‌کنند قطعا از لحاظ روحی و روانی مشکل دارند و طبیعتا نمی¬توانند از لحاظ روانی، سلامت روح داشته باشند.
خرمشاهی با بیان اینکه هرچه جامعه عقب افتاده‌تر باشد، مسائلی همچون حیوان‌آزاری در آن جامعه بیشتر دیده می‌شود، افزود: کشورهای توسعه یافته به این باور رسیده‌اند که همانطور که انسان‌ها حق حیات دارند، حیوانات هم حق حیات دارند و نمی‌توان برای خودمان حق حیات قائل باشیم ولی برای حیوانات نباشیم و آنها را بکشیم یا مورد اذیت و آزار قرار دهیم؛ لذا این موضوع بستگی به پیشرفت جامعه دارد و هرچه جامعه پیشرفته‌تر باشد اینگونه مسائل در آن کمتر دیده می‌شود که نشانه رشد جامعه است.
 نیاز به آموزش مردم و فرهنگ¬سازی در رابطه با موضوعاتی مثل حیوان‌آزاری داریم، گفت: وظیفه رسانه‌ها است که در مورد تقبیح این عمل و آگاهی دادن به مردم فعالیت کنند و آن را آموزش بدهند زیرا صحنه‌هایی که درخصوص حیوان‌آزاری مشاهده می‌شود و کودکان آن را تماشا می‌کنند، تاثیرات ناگواری دارد. برخی از متهمین به قتل و یا محکومین به قصاص و کسانی که آدم¬کشی کردند، در گذشته دست به اینگونه اعمال -حیوان‌آزاری- می¬زدند و از منظر روانشناسی جنایی قابل توجه است کسی که حیوانات را زجر می¬دهد، بعدها می¬تواند آدم بکشد و تاثیر نامطلوبی در افکار عمومی دارد؛ بنابراین وظیفه رسانه¬ها و صدا و سیماست که آن را آموزش دهند و فرهنگ¬سازی کنند و جا بیاندازند که حیوانات نیز حق حیات دارند و آزار دادن حیوانات با حقوق سالم در تعارض است.
نمونه رأی صادره:
فردی با بریدن گوش‌های توله سگی در ارومیه و انتشار تصاویر آن در فضای مجازی احساسات مردم و دوستداران حیوانات را برانگیخته بود که با طرح شکایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان پس از شناسایی متخلف توسط پلیس فتا دستگیر و تحویل مقامات قضایی شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: قاضی پرونده با صدور رأی جایگزین حبس، متخلف را با الزام به انجام خدمات عام¬المنفعه در زمینه حفاظت از حیات جانوران استان به مدت ۲ ماه، همچنین یادگیری آموزش‌های لازم در زمینه حمایت از حیوانات و حقوق آن‌ها با نظارت اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان، جمع¬آوری و حفظ ۱۰ حدیث از معصومین در باب احترام به حقوق حیوانات محکوم کرد.
نمونه¬های از پیگیری حیوان‌آزاری توسط مأموران انتظامی:
ابوالفضل وزیری در گفتگو با خبرنگار مهر، از دستگیری فردی که فیلم حیوان‌آزاری او در شبکه¬های اجتماعی منتشر شده بود خبرداد و اظهار کرد: در پی انتشار فیلم راننده یک خودرو 206 که در جاده اصلی خان به ببین اقدام به حیوان‌آزاری کرده بود، موضوع در دستورکار پلیس قرار گرفت، فرمانده انتظامی شهرستان رامیان افزود: با هماهنگی مراجع قضایی راننده خودرو شناسایی و توسط مأموران دستگیر شد. وی با بیان اینکه خودرو وی به پارکینگ منتقل شده است، تصریح کرد: وی پس از دستگیری از کرده خود ابراز ندامت کرده اما پرونده او برای بررسی و تصمیم¬گیری به مراجع قضایی معرفی شد.
بازداشت یک متهم در رشت در پی آزار یک گربه، کارشناسان پلیس فتا با اقدامات فنی متهم ۲۹ ساله این پرونده را در شهرستان رشت شناسایی و پس از هماهنگی قضایی، وی را دستگیر کردند که جانشین فرمانده انتظامی استان گیلان با بیان اینکه از منظر اعتقادی و انسانی اینگونه رفتارها مذموم بوده و پلیس به شدت با هرگونه رفتاری که ترویج خشونت را در پی داشته باشد بصورت قانونی برخورد می‌کند، گفت: حیوان‌آزاری به هر شیوه و با هر انگیزه‌ای ممنوع است و مرتکب یا مرتکبان به مجازات مندرج در قانون محکوم خواهند شد.

7- پیشنهاد راهکار برای کنترل جمعیت حیوانات (به‌خصوص سگ‌ها و گربه‌ها)
بسیاری از متخصصان و کارشناسان معتقدند که راه¬حل موثر برای کنترل و کم کردن جمعیت سگ‌های بی¬پناه در ایران شیوه «سی‌‌.ان.وی.آر» (گرفتن، عقیم¬سازی، واکسینه کردن و رهاسازی) است به همراه آموزش و همکاری بین نهادهای دولتی و غیردولتی مانند شهرداری¬ها موثرترین و پایدارترین شیوه در کشورهای در حال توسعه مثل ایران است حتی با در نظر گرفتن هزینه بسیار بالای آن در حال حاضر عقیم¬سازی اصولی¬ترین روش برای کنترل جمعیت حیوانات به¬خصوص سگ¬ها و گربه¬ها می¬باشد زیرا با کشتن حیوانات نه تنها باعث کنترل حمعیت نمی¬شود بلکه، بلکه برعکس آن در کنار بر هم زدن تعادل اکوسیستم مشکلات روانی فراوانی نیز برای جامعه به بار خواهد آورد و امروزه همانطور که در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا به اثبات رسید تنها راه کنترل جمعیت این حیوانات، عقیم¬سازی است و بعد از عقیم¬سازی و گذراندن دوره نقاهت، حیوان باید در محیط قبلی رهاسازی شود تا حیوانات دیگر جایگزین محیط قبلی آنان نشوند.
دولت می¬تواند با در نظر گرفتن بودجه برای هر سال، حیوانات بومی بی¬پناه ( نظیر سگ¬ها و گربه¬ها) را عقیم¬سازی کند و همچنین با کمک¬های مالی از طرف دولت و مردم به پناهگاه¬های حیوانات کمک شود تا حیوانات بیشتری را بتوانند امداد و عقیم¬سازی کنند. همچنین در سطح شهرها اقدام به تأسیس مکان¬های برای غذارسانی و نیز تأسیس مکان¬های مشخصی برای ماندن به¬خصوص در فصل سرما برای حیوانات فراهم شود. عدم غذارسانی به حیوانات نه تنها باعث کنترل جمعیت حیوانات نمی¬شود بله آسیب¬زا و از لحاظ اخلاقی و آموزه¬های دینی، کاری بسیار ناپسند می¬باشد.

نتیجه‌گیری
تمامی آفریده¬های خداوند حق زندگی دارند و ما نمی¬توانیم به بهانه¬های مختلفی دست به کشتار حیوانات بزنیم که این عمل بسیار ننگ و موجب عذاب آخروی می¬شود. علیرغم تلاش¬های بسیاری از فعالان حقوق حیوانات و افراد عامه برای تصویب قانون حمایت از حقوق حیوانات و جرم¬انگاری آزار و اذیت حیوانات، همچنان و با گذشت سالیان، بدون نتیجه مانده است و در حالیکه در دین مبین اسلام توصیه¬های فراوانی در رابطه با حقوق حیوانات و احترام به حقوق آنان بیان شده است که عدم تصویب این قانون از جانب دولت باعث بروز گسترش حیوان‌آزاری و زجرکش کردن حیوانات از طرف برخی از آزار گران و منتشر کردن این چنین فیلم¬های در فضای مجازی باعث جریحه¬دار کردن احساسات مردم می¬شود و با پیگیری موردهای حیوان‌آزاری، متاسفانه به دلیل جرم¬انگاری نشدن این مورد، بسیاری از افراد آزارگر آزاد می¬شوند (و دولت باید تصویت لایحه حمایت از حقوق حیوانات را در فوریت قرار داده) که همین امر می¬توانند خطرناک باشد (زیرا از منظر علم روانشناسی، افرادی که موجب آسیب رساندن به حیوانات می¬شوند، می-توانند موجب آسیب رساندن به انسان¬ها نیز شوند و این افراد دارای مشکلات روحی و روانی می¬باشند و بعدها می¬توانند خسارات¬های جبران¬ناپذیری برای جامعه و افراد و حیوانات داشته باشند) برای سایر حیوانات و انسان¬ها، زیرا افرادی که اقدام به این عمل ناپسند می¬کنند می¬توانند تهدیدی برای سایرین باشند. راهکارهایی که می¬توان ارائه کرد این است که: در مرحله اول، قانون حمایت از حقوق حیوانات تصویب شود و در مرحله دوم، بودجه¬ای بابت عقیم¬سازی و غذارسانی برای حیوانات بی¬پناه در نظر گرفته شود و اگر نیازی به جمع¬آوری این حیوانات باشد باید متخصص این امر اقدام به زنده¬گیری و ... نماید و به هیچ عنوان این امر توسط افراد غیرمتخصص انجام نشود که آزار و آسیبی به حیوان نرسد، در مرحله سوم، در مدارس و به خصوص در خانواده، آموزش رفتار صحیح با حیوانات به کودکان داده شود و مشاهده هرگونه حیوان‌آزاری از سوی کودک، با برخورد صحیح و اصولی، کودک را متوجه اشتباه خود کنند و در مرحله چهارم، افراد جامعه با مشاهده هرگونه حیوان‌آزاری برخورد کرده و با آرامش و خونسردی حیوان را از دست آزارگر آزاد کرده و به مقامات مربوطه بابت رسیدگی اطلاع داده و در مرحله پنجم واگذاری حیوانات بی¬پناه به افرادی که صلاحیت نگهداری دارند با فرم تعهد و همچنین بازدید از محل و مطمئن شدن از سلامت جسمی حیوان، در مرحله ششم، غذارسانی توسط افراد جامعه و شهرداری¬ها بصورت منظم و هدفمند انجام شود و در مرحله هفتم، حیوانات بی¬پناه را به سرپرستی بگیریم و از هرگونه خرید و فروش حیوانات در جامعه خودداری نمائیم، در مرحله هشتم، مقامات قضایی باتوجه به موارد ارجاع حیوان‌آزاری، رسیدگی کرده و رأی مقتضی صادر کرده که همین امر باعث تشویق دیگر قضات شود که به سادگی از چنین مسائل مهمی گذر نکنند.