1- China, Daily (2017). Expansion to add fresh vitality to SCO, accessed on 12-06-2017, http://www.chinadaily.com.cn/kindle/2017-06/12/content_29712455.htm
2- Erik, Herejk and Maria, Gabriela (2016). “India and Pakistan in the Shanghai Cooperation Organization: the quest for political stability and integration in Asia”, Bol. Conj. Nerint Porto Alegre, v.1.
3- Hindustan, Times (2017). China says India, Pakistan should mend ties after joining Shanghai Cooperation.
4- Hochart, E (2019). India and the Shanghai Cooperation Organisation.
5- India, E.-I. B. O (2016). Intra-BRICS Trade: An Indian Persp ective.
6- Indian, express (2018). https://indianexpress.com/article/india/astana-sco-summit-pm-modi-meets-xinping-callsfor-respecting-each-others-core-concerns-4696346/.
7- Lohani, K. K (2020). “Trade Flow of India with BRICS Countries: A Gravity Model Approach”, Global Business Review.
8- Maduz, L. (2018). “Flexibility by design: The Shanghai Cooperation Organisation and the future of Eurasian cooperation”, Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich.
9- Mohapatra, N. K (2021). “View: India’s assertive and pragmatic role in Shanghai Cooperation Organisation”, THE ECONOMIC TIMES NEWS
10- https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/view-indias-assertive-and-pragmatic-role-in-shanghai-cooperation
11-organisation/articleshow/79811313.cms#:~:text=Shanghai%20Cooperation%20Organisation,View%3A%20India%E2%80%99s%20assertive%20and%20pragmatic%20role%20in%20Shanghai%20Cooperation%20Organisation,-SECTIONS.
12- Organisation (2018). accessed on 02/08/2018 http://www.hindustantimes.com/world-news/india-pakistan-shouldmend-tiesafter-joining-shanghai-cooperation-organisation-china/story nc5fsNdDetFXHWNKHLZqcO.html
13- Mukerji, A (2021). India and the Shanghai Cooperation Organisation." ORF Observer Reasearch Foundations, https://www.orfonline.org/expert-speak/india-shanghai-cooperation-organisation/
14- Pre-proof, J (2020). The Fossil Energy Trade Relations among BRICS Countries.
15- Sahu, Pratish Kumar (2017). “India’s Competitive advantage and export performance: A Gravity model approach”. Arthshastra Indian Journal of Economics & Research 6 (6), pp. 23-36.
16- Zhilong, A. R. H (2018). “SCO, India and Pakistan: New Perspectives and New Hopes." International Journal of African and Asian Studies.

مقدمه
سازمان همکاری‌های شانگهای که در ابتدا گروه شانگهای پنج بود یک سازمان با رویکرد امنیتی بود که در سال 1996 توسط چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان با هدف برقراری موازنه در برابر نفوذ آمریکا و با شعار مقابله با سه شهر یعنی تروریسم و افراط‌گرایی تجزیه‌طلبی و مواد مخدر تشکیل شد و با افزایش تعداد اعضای این سازمان به سازمان همکاری‌های شانگهای تغییر نام داد و در تاریخ دهم ژوئیه 2015 با عضویت هند در سازمان همکاری‌های شانگهای موافقت شد و پاکستان نیز در این تاریخ به سازمان همکاری‌های شانگهای پیوست. ایران هم در سال ۲۰۲۱ به عضویت سازمان همکاری‌های شانگهای درآمده‌اند.
سازمان همکاری‌های شانگهای  بیش‌از 37 میلیون کیلومتر مربع معادل 35 درصد از خشکی‌های زمین را تشکیل می‌دهد. این سازمان در حدود یک‌سوم تولید ناخالص ملی داخلی دنیا را تشکیل می‌دهد. به دلیل ماهیت امنیتی این سازمان از این سازمان بعنوان ناتوی شرق نیز یاد می‌شود. گروه بریکس شامل قدرت‌های نوظهور اقتصادی که از به ‌هم پیوستن اسامی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌ است این گروه نیمی از جمعیت اتهام هشت درصد از قدرت اقتصادی جهان را تشکیل می‌دهد.
نکته‌ای که باید اشاره کرد این است که کشور هند در هر دوی این سازمان و عضو است و سعی دارد که منافع خود را از هر دوی این سازمان‌ها به دست آورد و سعی می‌کند که از طریق سازمان همکاری‌های شانگهای منافع امنیتی و منافع انرژی خود را از آسیای میانه و از طریق گروه بریکس انرژی و نفت خام موردنیاز خود را تأمین نماید. اهمیت بررسی عضویت هند در سازمان همکاری‌های شانگهای و گروه بریکس و مقایسه آن دو در این مسئله است که ایران نیز یک قدرت نوظهور است و دارای منابع انرژی است و به‌تازگی به عضویت سازمان همکاری‌های شانگهای درآمده است و مقایسه‌ای تطبیقی بین مزیت و معایب سازمان‌های بین‌المللی یک دید بازتری را برای خودمان فراهم می‌کند و منجر به این مسئله می‌شود که کشور خودمان در آینده با دید بازتری در سازمان‌های بین‌المللی مختلف عضو شود و از مزیت‌های هر کدام استفاده ببریم و نسبت‌ به نقاط ضعف و معایب هریک از سازمان‌های بین‌المللی آگاه شود. بدیهی است که مقایسه‌ دو سازمان بین‌المللی مشابه مانند بریکس و سازمان همکاری‌های شانگهای که از بعد اقتصادی و انرژیش به همدیگر شباهت دارند و اعضای یکسانی دارند می‌تواند یک دید روشنی را در این زمینه به ما بدهد.
هدف اصلی این پژوهش مقایسه‌ای تطبیقی بین عضویت هند در سازمان همکاری‌های شانگهای و گروه بریکس و بررسی اهداف و منافع هند از عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای و گروه بریکس می‌باشد و فرضیه سوال اصلی این تحقیق این است که هدف اصلی هند از عضویت در گروه بریکس و سازمان همکاری‌های شانگهای و یا بعبارت ‌دیگر هدفی که هند از عضویت در هر دو گروه دنبال می‌کند چه مسئله‌ای می‌باشد و فرضیه بر این اساس استوار است که هند از عضویت در هر دو گروه به‌ دنبال کشف و دسترسی به منابع انرژی می‌¬باشد.
روش تحقیق به‌صورت توصیفی و تطبیقی بوده و با استفاده از مطالبی که قبلاً در ژورنال‌ها و سایت‌های مختلف درباره عضویت هند در بریکس و سازمان همکاری‌های شانگهای منتشر شده ‌است جمع‌آوری شده اصل و در موضوعات مشابه مانند موضوعات امنیتی و اقتصادی دسته‌بندی و در نهایت عضویت هند در این دو گروه مقایسه شده ‌است.

1- سازمان همکاری شانگهای
1-1- روابط امنیتی هند با سازمان همکاری شانگهای
هند سعی دارد از سازمان همکاری شانگهای برای تأمین بستر روابط دوجانبه خود استفاده کرده است. موضوع تروریسم عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای و نزدیکی این کشور به افغانستان را نزدیک نموده است. روابط هند و پاکستان همیشه با تشنج¬هایی مواجه بوده است ولی سازمان همکاری شانگهای یک بستر دیپلماتیک را برای کاهش تنش¬هایی بین هند و پاکستان و گسترش روابط بین این دو کشور فراهم نموده است. پیوستن هند و پاکستان به سازمان همکاری شانگهای ظرفیت¬های امنیتی این سازمان را تا حد زیادی افزایش داده است. همچنین عضویت هند و پاکستان زمینه¬های زیادی را برای اتصال زیرساخت¬های این مناطق به آسیای میانه و بازسازی زیرساخت¬های این مناطق فراهم کرده است و محدودیت¬های زمینی اتصال به آسیای میانه را برای این مناطق برقرار کرده است (Zhilong, 2018: 12). مردم هند از حملات تروریستی گروهک¬هایی که در پاکستان مستقر شده¬اند مانند جیش¬المحمد و ... بسیار رنج می¬برند ولی هر دو کشور عضو سازمان همکاری شانگهای هستند، چین نیز از گروه¬های تروریستی مستقر در افغانستان و پاکستان به دلیل استان سین کیانگ خود در هراس است و گروه¬های تروریستی این دو کشور آسیای میانه را نیز در معرض تهدید قرار داده¬اند. با ورود پاکستان به سازمان همکاری شانگهای این کشور با هند همکاری¬های بیشتری را برای تأمین امنیت این کشور خواهد داشت.
برخی نظریه¬ها می¬گویند که وجود هند و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای مشکلات بین این دو را حل نمی¬کند ولی می¬تواند منجر به چندجانبه¬گرایی و رقابت مثبت شود، هرچند تنش¬ها را بطور کامل حل نمی¬کند. الحاق هند و پاکستان منجر به کاهش هزینه¬های مشترک در سازمان همکاری شانگهای شده است. علاوه بر این گفته می¬شود که کشورهای آسیای میانه در سازمان همکاری شانگهای نیز با الحاق هند و پاکستان به این سازمان به مشکلاتی برخورده¬اند.
هند با عضویت در سازمان همکاری شانگهای توانسته است که حمایت روسیه را نیز جلب کند و با وجود نزدیکی هند به آمریکا هند توانسته است از روسیه موشک S400  خریداری نماید. علاوه بر این با عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای حجم مبادلات بین هند و روسیه در طی ده سال به بیش از 10 میلیارد دلار رسید (Hochart, 2019: 9).
وجود هند در سازمان همکاری شانگهای بطور بالقوه می¬تواند تضادهایی را داشته باشد، هند نسبت به جاده ابریشم دارای حساسیت¬هایی می¬باشد و در اقیانوس هند نیز دارای رقابت¬های دریایی با چین می¬باشد. علاوه بر این هند سعی در گسترش لایه نفوذ خود در نپال بوتان و بنگلادش و سریلانکا را دارد و علاوه بر هند نیروی دریایی آمریکا که متحد هند نیز محسوب می¬شود در اقیانوس حضور و بر تنگه ماداگاسکار تسلط دارد و پایگاه¬های نظامی متعددی را در این منطقه دارا می¬باشد (Hochart, 2019: 5).
علاوه بر این هند و چین بر سر ایجاد پایگاه¬های نظامی دو طرف در قاره آفریقا اختلافات مختلفی را دارند. عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای از میزان این اختلافات کاسته است مثلا منجر به این شده است که هند حاکمیت چین را در تبت به رسمیت بشناسد و چین حاکمیت هند را در منطقه سیکیم در استان دا دامنه هیمالیا را به رسمیت بشناسد (Hochart, 2019: 10).
روسیه سعی می¬کند وزن چین را در سازمان همکاری شانگهای حفظ کند و مانع از تسلط چین بر سازمان همکاری شانگهای و ایجاد تعادل بین هند و چین شود، به همین دلیل از ورود هند به سازمان همکاری شانگهای استقبال نمود و هند نیز از این مسأله برای تعمیق روابط خود با روسیه استفاده کرد. همچنین روسیه سعی کرد از ورود هند برای کاهش موقعیت چین در سازمان همکاری شانگهای استفاده نماید و هم اکنون یک قطب¬بندی بین روسیه و هند از یک¬سو و چین از سوی دیگر در بین اعضای سازمان همکاری شانگهای وجود دارد.
اختلافات هند و پاکستان منجر به اختلاف روسیه و چین در سازمان همکاری شانگهای نیز شده است. بطور مثال اگر چه چین و روسیه بر سر مقابله با تروریسم توافق کرده¬اند ولی ممکن است مثلا چین در جهت مقابله با یک گروه تروریستی بنام جیش محمد در پاکستان تمایل کمتری داشته باشد و یا مثلا روسیه و یا هند تمایل کمتری برای مبارزه با افراط¬گرایی در استان سین کیانگ چین داشته باشد.
2-1- روابط اقتصادی  هند با سازمان همکاری شانگهای
ارتباط با دریای عرب از طریق اقیانوس هند یک برای افزایش تجارت منطقه¬ای، تجاری و اقتصادی یکی از مهمترین مزایای عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای افزایش داده است. همچنین خود هند نیز از طریق عضویت در سازمان همکاری شانگهای و از طریق چین می¬تواند به آسیای میانه دست پیدا کند. اگرچه هند با ابتکار جاده ابریشم چین در حال رقابت می¬باشد ولی خود نیز با عضویت در سازمان همکاری شانگهای می¬تواند از ظرفیت¬های جاده ابریشم برای افزایش صادرات خودش استفاده نماید (Zhilong, 2018: 11).
درباره فواید اقتصادی سازمان همکاری شانگهای می¬توان گفت که بازارهای آسیایی یک بازار بسیار بزرگ است و هند می¬تواند بواسطه عضویت در سازمان همکاری شانگهای سهم خود را از این سبد بردارد و مورد بعدی این است که همه کشورهای آسیای میانه و روسیه و چین در سازمان همکاری شانگهای حضور دارند و هند می¬تواند از حضور در سازمان همکاری شانگهای برای تسهیل صادرات صنعت خود به آسیای میانه استفاده کند، و از آسیای میانه انرژی وارد نماید زیرا همه این کشورها مصرف کننده انرژی هستند، ولی وجود پاکستان که سعی دارد از دسترسی هند به آسیای میانه مشکل¬ساز بوده است این کشور را با چالش-هایی مواجه کرده است.
در دریاها نیز ماهیگیران هندی و  پاکستانی دائما در حال درگیری هستند و تعدادی ماهیگیر از دو کشور در زندان¬های دو کشور وجود دارند. علاوه بر این پاکستان سعی در ایجاد مشکلاتی برای دسترسی هند به خلیج فارس را دارد و دیدگاه منفی نسبت به روابط ایران و هند را دارد. عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای می¬تواند مسیر را برای دسترسی هند به سواحل بندر چابهار ایران فراهم کند (Hochart, 2019: 6). علاوه بر این با حضور هند در سازمان همکاری شانگهای مباحث زیادی در زمینه امنیت انرژی مطرح شد و هند سرمایه¬گذاری¬هایی در زمینه نفت سیبری در روسیه انجام داد. چند برابر شدن مبادلات اقتصادی و همکاری دو غول آسیایی می¬تواند مزایای بسیاری را برای هر دو قدرت اقتصادی داشته باشد. از زمان عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای یک رویکرد جدید در زمینه گسترش روابط تجاری بین دو کشور پدید آمده است.
یکی از کارکردهای اصلی سازمان همکاری شانگهای برای اعضا تنظیم دوباره روابط است، اجلاس سازمان همکاری شانگهای در ندوستان منجر به تعامل با آسیای میانه شد. برخی از صاحب¬نظران علت اصلی حضور هند را در سازمان همکاری شانگهای حضور ژئواستراتژیک در منطقه آسیای میانه و تأمین نفت و انرژی است (Hochart, 2019: 10).
عضویت هند در سازمان همکاری‌های شانگهای به این کشور امکان این را می‌دهد که از اجرای سه پیشنهاد اصلی اتصال شمال به جنوب با مشارکت دهند استفاده کند و یک کلید و حمل و نقل که اتحادیه اروپا را از طریق روسیه و ایران به هند و آسان متصل می¬نماید و کریدور شمال جنوب را که بندر تا بهار و راه‌آهن را از طریق افغانستان به ایران و روسیه و آسیای مرکزی متصل می¬نماید را بردارید نماید اما به دلیل تحریم¬های یک دانه به غرب علیه ایران و روسیه  قادر به بهره¬برداری از این طرح¬ها نبوده است.
بواسطه عضویت هند در سازمان همکاری‌های شانگهای چینی¬ها سرمایه‌گذاری‌های انبوهی در هند نمودند و بسیاری از شرکت‌های این کشور را خریداری نمودند. باتوجه به گسترش سازمان همکاری‌های شانگهای امکان مشارکت هند و چین در زمینه توسعه و اقدامات نیز در زمینه تجارت مالی و سرمایه‌گذاری بانکداری و گمرک وجود دارد و این سازمان می‌تواند پارادایم جدیدی از همکاری¬های اقتصادی در اروپا و آسیا را بطور قابل ملاحظه¬ای برای هند افزایش بدهد. علاوه بر این برداشتن تعرفه¬های گمرکی در سازمان همکاری‌های شانگهای منجر به کاهش هزینه  تولید کنندگان و مصرف کنندگان هندی خواهد شد با یکپارچه شدن زیرساخت‌های منطقه هزینه حمل و نقل نیز برای هند و سایر کشورها کاهش خواهد یافت.

جدول 1) میزان مبادلات کشورهای سازمان همکاری شانگهای با هند را برحسب میلیارد دلار
.....................................

جدول شماره 1) میزان مبادلات کشورهای سازمان همکاری شانگهای با هند را برحسب میلیارد دلار بررسی می¬کند. به دلیل پرهیز از تکرار چین و روسیه که با گروه بریکس مشترک هستند در کشورهای گروه بریکس گنجانده شده¬اند.

جدول 2) مهمترین کالاهای صادراتی سازمان همکاری شانگهای به هند
.....................................

جدول شماره 2) مهمترین کالاهای صادراتی سازمان همکاری شانگهای به هند را نشان می¬دهد، همانطور که مشاهده می¬کنید بیشتر صادرات اعضای سازمان همکاری شانگهای را صرف¬نظر از صادرات چین سوخت تشکیل می¬دهد.

جدول 3) مهمترین صادرات هند را به اعضای سازمان همکاری¬های شانگهای
.....................................

جدول شماره 3) مهمترین صادرات هند را به اعضای سازمان همکاری¬های شانگهای را نشان می¬دهد همانطور که مشاهده می¬کنید عمده صادرات هند به این کشورها را دارو تشکیل می¬دهد.

.....................................
نمودار 1) میزان صادرات قزاقستان به هند از سال ۱۹۹۶ یعنی از بدو تشکیل گروه شانگهای

نمودار شماره 1) میزان صادرات قزاقستان به هند را از سال ۱۹۹۶ یعنی از بدو تشکیل گروه شانگهای نشان می¬دهد. میزان صادرات در بین سال¬های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ با یک جهش مواجه بوده است که این سال¬ها مقارن با عضویت هند در گروه بریکس بوده است و نشانگر این مسأله است که هند در آن بازه زمانی به دنبال منابع انرژی بوده است.

.....................................
نمودار 2) میزان صادرات هند به قزاقستان از سال 1996 یعنی تشکیل سازمان همکاری¬های شانگهای

نمودار شماره 2) میزان صادرات هند به قزاقستان را از سال 1996 یعنی تشکیل سازمان همکاری¬های شانگهای نشان می¬دهد.

.....................................
نمودار 3) میزان صادرات هند به قرقیزستان از سال 2009 (برحسب میلیون دلار)

نمودار شماره 3) میزان صادرات هند به قرقیزستان را از سال 2009 نشان می¬دهد (برحسب میلیون دلار).

.....................................
نمودار شماره 4) میزان صادرات هند به تاجیکستان از سال 2009 (برحسب میلیون دلار)

نمودار شماره 4) میزان صادرات هند به تاجیکستان را از سال 2009 نشان می¬دهد (برحسب میلیون دلار).

.....................................
نمودار 5) میزان صادرات هند به ازبکستان از سال 1996

نمودار شماره 5) میزان صادرات هند به ازبکستان را از سال 1996 (بدو تشکیل سازمان همکاری شانگهای) نشان می¬دهد.

.....................................
نمودار 6) میزان صادرات هند به پاکستان از سال 1996

نمودار شماره 6) میزان صادرات هند به پاکستان را از سال 1996 نشان می¬دهد.

.....................................
نمودار 7) میزان صادرات پاکستان به هند از سال 2009

نمودار شماره 7) میزان صادرات پاکستان به هند را از سال 2009 نشان می¬دهد این رقم تا شروع پاندمی کرونا صعودی بوده است.

2- روابط هند با گروه بریکس
یک همکاری قابل توجه بین هند و روسیه در چهارچوب بریکس وجود دارد و از پتانسیل¬های بین روسیه و چین به وجود آمده است هند بواسطه بریکس توانسته است واردات انرژی خود را تنوع بخشد و هند تمایل زیادی برای واردات انرژی است و روسیه دارد و بوسیله سازمان بریکس توانسته است همکاری¬های دوجانبه با روسیه را در زمینه گاز بهبود بخشد. بین هند و چین همکاری¬هایی در زمینه زغال سنگ وجود دارد ولی به دلیل تحول سیاست انرژی در چین همکاری¬های زغال سنگ بین و هند دولتی ناپایدار می¬باشد همچنین هند از طریق بریکس توانسته است که افزایش عمدهای در واردات مکملهای نفت خام در تجارت با برزیل را داشته باشد و هند می¬تواند یک چشم¬انداز همکاری با آفریقای جنوبی را داشته باشد و بوسیله بریکس از سال ۲۰۱۲ تجارت مکمل¬ها بین هند و آفریقا به میزان قابل توجهی افزایش داشته است و تقاضای هند و چین باعث رشد مداوم تقاضاهای مکمل¬های نفت در سراسر جهان شده است روسیه سعی دارد که همکاریهای خود را در زمینه نفت خام با هند افزایش دهد و ظرفیت عرضه و تقاضای هند برای نفت خام روسیه بسیار جذاب است (Cheng, 2020: 1).
مزیت صادرات اعضای بریکس به هند میزان تقاضای زیاد هند است که یک پتانسیل دوجانبه را بین هند و کشورهای عضو بریکس ایجاد نموده است اما این همکاری¬ها هنوز بصورت پایدار نیست. بریکس منجر به مشارکت دوجانبه هند و چین در تقاضای انرژی فسیلی در سراسر جهان شده است معمولا آنها برای واردات خود از کشورهای خاورمیانه اقدام میکردند اما بوسیله بریکس توانستند که واردات نفت و گاز طبیعی خود را از برزیل و روسیه تنوع ببخشند و وابستگی خود را از بازارهای خاورمیانه کم کنند همچنین روسیه از منطقه اقیانوس و آرام هند و از خاک چین کانال¬های مهمی برای انتقال به آسیا زده است و به دنبال آن به دلایل ژئوپلیتیک خطر انتقال انرژی از این مناطق برای روسیه بسیار کمتر از انتقال از طریق خود آسیا می¬باشد و یکی از زمینه¬های کاری و همگرایی بین اعضای بریکس امنیتی انرژی می¬باشد (Cheng, 2020: 21-22).
برای حل موانع تجاری مذاکراتی انجام داده است و این مسئله باعث افزایش تجارت و صادرات در بین اعضا شده است بطور خاص درباره هند تجارت بین هند و بقیه کشورهای بریکس در صادرات کالا افزایش یافته است و سهم صادراتی هند از پنج و دو دهم درصد به شش و سه دهم درصد افزایش یافته است. با عضویت هند در بریکس سهم صادرات هند به آفریقای جنوبی ۱۲ درصد و به برزیل ۱۷ درصد افزایش یافته است اما در دوره¬های اخیر صادرات هند به برزیل و آفریقای جنوبی ۱۶ و ۶ درصد کاهش یافته است. برخی دیگر از مطالعات از میزان ناچیز تجارت چند هند با بریکس سخن می¬گویند و اظهار می¬کنند که حضور هند در بریکس تجارت این کشور را با اعضای آن تصریح کرده است. برخی از تحلیل¬گران میگویند که روسیه برنده اصلی بریکس است و رتبه بعدی چین است در حالیکه برزیل و هند آفریقای جنوبی امتیاز کمتری از تجارت با بریکس کسب کردند.
اهداف هند از عضویت در بریکس یک استراتژی فعال برای کسب یک موقعیت ژئوپلیتیک در جامعه جهانی تأمین امنیت انرژی استانداردسازی زیرساخت¬ها می¬باشد استراتژی هند در سازمان بریکس سیاست-های نوآورانه رشد سریع اقتصاد اجرا و توسعه استانداردهای هوشمندانه روستایی که مطابق با منافع ملی این کشور را داشته  باشد است، همچنین هند اهداف جمعیتی و اجتماعی را از عضویت در بریکس در پیش گرفته است و تلاش خود را در راستای بهبود وضعیت اجتماعی این کشور قرارداد است.
نقشه راه بریکس از زمان تأسیس همکاری¬های اقتصادی تجاری سرمایه¬گذاری و انرژی بوده است و تجارت کل بین اعضا از یک تریلیون دلار به ۵.۷ تریلیون دلار در سال ۲۰۱۵ رسیده است و دارای روند صعودی بوده است. در سازمان بریکس معمولاً دارای مازاد تجاری با چین و روسیه و برزیل است در حالیکه هند آفریقای جنوبی کسری تجاری دارند در سازمان بریکس هند و چین بطور عمده صادر کننده کالاهای فرآوری شده و وارد کننده منابع طبیعی هستند و تجارت اعضای سازمان با برزیل در قاره آمریکا بسیار سودمند بوده است و تقاضای فراوانی برای منابع طبیعی روسیه و برزیل در بین اعضای سازمان وجود دارد در پریکس هند و چین مهمترین محرک¬های رشد منطقهای این سازمان می¬باشد.
هند قصد دارد از روابط دوجانبه برای افزایش تولید داخلی¬اش استفاده کند و باتوجه به تخصص و هند در تولید برخی از محصولات و فناوری¬ها که صادرات آن برای سایر کشورهای بریکس مقرون به صرفه است و می¬تواند به نفع این کشور در تمام شود و اقلام زیادی را به کشورهای عضو صادر نماید. هند بوسیله بانک Exim India توانسته صادرات و واردات خود را از کشورهای عضو بریکس تسهیل نماید و نقش کاتالیزور را بین هند و اعضای بریکس داشته است. هند همیشه تلاش کرده است از بانکها برای ارتقاء تجارت بین اعضای بلیکس استفاده کند و یک همکاری توسعه دهنده بین بانک¬ها ارتقاء تجارت بین اعضای بریکس و سرمایهگذاریها و توسعه اقتصادی بین اعضا داشته باشد این بانک وظیفه تخصیص اعتبار خرید بیمه صادرات حساب¬ها و امور مالی و سرمایه¬گذاری در خارج از کشور را را بین هندیان و اعضای بریکس فراهم میکند. هند و چین از بریکس بعنوان عاملی در جهت ایجاد ثبات رشد مشترک اعضای بریکس استفاده می¬کنند و سعی دارند که بخشی از  اقتصاد هر پنج کشور تحت سلطه بخش خدمات می¬باشد را به هم نزدیک کنند و همچنین همانطور که گفته شد بخش کشاورزی ۱۷ درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را شامل میشود که پس از آن میباشد که نه دهم درصد و به و بعد از آن برزیل و روسیه هر کدام ۲.۴ درصد و آفریقای جنوبی ۵.۲ دهم درصد و می¬باشند شاید از این دیدگاه توسعه صنعت کشاورزی هند به عضویت این کشور در بریکس بتواند به صادرات محصولات کشاورزی هند کمک نماید.
نکته دیگر این است که صنایع عمده در کشورهای عضو بریکس مجموعه¬ای از صنایع را شامل میشود و کشورهای عضو منسوجات کفش و مواد شیمیایی سیمان، توپ، سنگ آهن در فولاد هواپیما، وسایل نقلیه موتوری را تولید می¬کنند، روسیه صنایع معدنی، مواد شیمیایی، فلزات، ابزارآلات ماشین¬سازی، هواپیما، وسایل نقلیه فضایی، صنایع دفاعی، کشتی¬سازی، تجهیزات حمل و نقل جادهای ریلی، تجهیزات ارتباطاتی، ابزارآلات کشاورزی، تراکتور و تجهیزات ساختمانی و تولید و انتقال برق را تولید میکند و هند منسوجات و مواد شیمیایی فرآورده¬های غذایی، فولاد، تجهیزات حمل و نقل، سیمان، معدن، نفت، ماشینآلات، نرم¬افزار و داروسازی را دارا می¬باشد استخراج فرآوردههای معدنی، آهن، فولاد، آلومینیوم، سایر فلزات زغالسنگ، ماشین¬سازی، تسلیحات، منسوجات پوشاک، نفت، سیمان، مواد شیمیایی، کودهای مصرفی، فرآورده¬های غذایی، تجهیزات حمل و نقل از جمله اتومبیل، ماشین ریلی، لوکوموتیو، هواپیما و تجهیزات مخابراتی و فضایی را دارا می¬باشد و آفریقای جنوبی به دارای بزرگترین معدن طلای کروم پلوتونیوم، تجهیزات مونتاژ، منسوجات آهن و فولاد دو مواد شیمیایی و کود و مواد غذایی تعمیراتی کشتی¬سازی می¬باشد. برخی از کشورها در این تولیدات مشترک می¬باشند اما عمده تولیدات صنعتی کشورهای بریکس متفاوت می¬باشد و می¬تواند زمینه را برای واردات و صادرات را برای اعضا خصوصا هند فراهم آورد.
منابع عمده کشورهای بریکس عبارتند از برای برزیل طلا، سنگ، آهن، منگنز، نیکل، فسفات، پلاتینیوم در عناصر کمیاب خاک، اورانیوم، نفت، نیروگاههای برق و الوار است. برای روسیه دارای ذخایر عمده نفت و گاز طبیعی و زغال سنگ است و بسیاری از نقاط استراتژیک و منابع معدنی و ذخایر کمیاب و عناصر کمیاب در خاک کشورهای عضو بریکس وجود دارد، خود هند چهارمین ذخایر بزرگ ذغال سنگ جهان را دارا می¬باشد سنگ آهن، منگنز می کابوک، صید سنگ کمیاب عناصر تیتانیوم، کرومیت، گاز طبیعی، الماس نفس، سنگ آهک و چین شامل زغال سنگ، سنگ آهن، نفت گاز طبیعی جیوه قلب تنگستن آنتیموان منگنه است جنوبی شامل طلا، کروم، آنتیموان، زغال سنگ، سنگ آهن، منگنز، نیکل، فسفر در اورانیوم، الماس، پلاتینیوم، مس، وانادیوم و گاز طبیعی و نمک جزء منابع معدنی است که کشورهای عضو بریکس طیف در مجموع آنها را دارند و این کشورها گستردهای از عناصر معدنی را دارا می¬باشند که در تجارت¬های دوجانبه بین اعضای بریکس می¬تواند بسیار مفید باشد.
اقلام و عمده واردات هند در ۲۰۰۵ از کشورهای بریکس شامل سوخت¬های معدنی روغنها محصولات مرتبط با تقطیر روغنها مروارید و سنگ¬های قیمتی ماشین¬آلات الکتریکی تجهیزات و غیره می¬باشد سبد صادراتی هند صادرات هند به اعضای بریکس۱۴.۶ درصد از صادرات در سال ۲۰۱۵ را شامل می¬شود. نکته دیگری که درباره صادرات هند می¬توان گفت این است که هند با کمک برزیل و هند یک شبکه تحقیقاتی داخلی در درون پریکس که مبتنی بر سیاست و اقتصاد است ایجاد نموده است که همه موضوعات مرتبط با این موضوع را مورد بررسی قرار میدهند و این شبکه می¬تواند نقش اساسی برای ابتکارات مربوط به اعضای بریکس را فراهم نماید و میتواند یک مکانیزم برای هماهنگی و همسوسازی اعضا را فراهم نماید. در بین اعضای بریکس تیم بعنوان بزرگترین تأمین کننده کشورها با سهم ۵۶۰۳ درصد می¬باشد کشور صادر کننده بعدی برزیل با ۱۷.۸ دهم درصد و پس از آن روسیه با ۱۴.۵ درصد و بعد از آن هند با ۷.۵ درصد و بعد از آن آفریقای جنوبی قرار دارد سریع رشد صادرات را توانسته است که در بین اعضای بریکس داشته باشد نمودار زیر صادرات بین اعضای بریکس را نشان می¬دهد.

.....................................
نمودار 8) میزان تجارت داخلی و تجارت خارجی اعضای بریکس تا سال 2015

نمودار شماره 8) میزان تجارت داخلی و تجارت خارجی اعضای بریکس را تا سال 2015 نشان می¬دهد، در کنار هر سال دو نمودار قرار گرفته است که نمودار سمت راست میزان تجارت خارجی و نمودار سمت چپ میزان تجارت داخلی را نشان می¬دهد.

جدول 4) درصد تجارت داخلی اعضای بریکس به نسبت تجارت خارجی
.....................................

جدول شماره 4) درصد تجارت داخلی اعضای بریکس را به نسبت تجارت خارجی آنها نشان می¬دهد. همانطور که مشاهده می¬کنید سهم آفریقای جنوبی و برزیل از بقیه اعضا در میزان تجارت داخلی بیشتر است و هند در رتبه سوم قرار دارد، باید اشاره کرد که بالا بودن سهم آفریقای جنوبی و برزیل نیز به دلیل اینکه این کشورها به هند سوخت صادر می¬کنند نقش بسزایی را در تأمین منابع انرژی هند و چین بازی می¬کند. در بین اعضای بریکس هند سریع¬ترین رشد را در میزان واردات داشته است و بعد از آن برزیل چین سریع¬ترین رشد را در میزان واردات داشتند هند در بین اعضای بریکس برای واردات بیشترین سهم را دارا میباشد سهم هند از صادرات در بین اعضای بریکس از ۱۰.۴ و ۲۲ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۱۲.۸ و ۲۸.۸ درصد در سال ۲۰۱۵ رسیده است.

 جدول 5) مقایسه میزان تبادلات اعضای بریکس از بازه تشکیل سازمان همکاری شانگهای تا تشکیل گروه بریکس
.....................................

جدول 5) به مقایسه میزان تبادلات اعضای بریکس از بازه تشکیل سازمان همکاری شانگهای تا تشکیل گروه بریکس و سپس از بازه تشکیل گروه بریکس تاکنون را به نمایش می¬گذارد (برحسب میلیارد دلار).
    
.....................................
نمودار 9) میزان افزایش صادرات هند به برزیل در بازه زمانی 2012 تا 2021 و 1996 تا 2012

نمودار شماره 9) میزان افزایش صادرات هند به برزیل را در بازه زمانی 2012 تا 2021 و 1996 تا 2012 (زمان تشکیل گروه بریکس برحسب میلیارد دلار بررسی می¬کند) ظاهرا سطح صادرات هند از سال 2006 (یعنی پنج سال قبل از تشکیل گروه بریکس) رو به افزایش بوده است و در سال 2015 کاهش یافته ولی بعد از آن روند افزایشی داشته است. تجارت دوجانبه دو کشور در سال 2021 با رشد 63 درصدی مواجه بوده است.

.....................................
نمودار 10) میزان افزایش صادرات برزیل به هند در بازه زمانی 2012 تا 2021 و 1996 تا 2012

نمودار شماره 10) میزان افزایش صادرات برزیل به هند را در بازه زمانی 2012 تا 2021 و 1996 تا 2012 (زمان تشکیل گروه بریکس برحسب میلیارد دلار بررسی می¬کند). ظاهرا سطح صادرات هند از سال 2011 (یعنی پنج سال قبل از تشکیل گروه بریکس) رو به افزایش بوده است و همانند نمودار هند یک سال بعد از تشکیل گروه بریکس افزایشی بوده است و پس از آن تا قبل از شیوع پاندمی کرونا ثابت بوده است.

جدول 6) مهمترین صادرات برزیل به هند در سال 2020
.....................................

جدول شماره 6) مهمترین صادرات برزیل به هند را در سال 2020 نشان می¬دهد (اعداد برحسب میلیارد دلار).

جدول 7) مهمترین واردات برزیل از هند در سال 2020
.....................................

جدول شماره 7) مهمترین واردات برزیل از هند را در سال 2020 نشان می¬دهد.

.....................................
نمودار 11) بررسی میزان صادرات کشور روسیه به هند از سال 1996 تا 2021
    
نمودار شماره 11) به بررسی میزان صادرات کشور روسیه به هند از سال 1996 تا 2021 (از بدو تأسیس سازمان همکاری¬های شانگهای تاکنون) پرداخته است، همچنین زمان تأسیس گروه بریکس نیز در نمودار گنجانده شده است. از بدو تأسیس سازمان همکاری¬های شانگهای تا سال 2011 صادرات روسیه به هند (که عمدتا مبتنی بر منابع انرژی بوده است) افزایش داشته است و پس از تأسیس گروه بریکس در یک دوره در سال 2013 نزولی و سپس صعودی شده است.

جدول 8) مهمترین صادرات روسیه به هند در سال 2020
.....................................

جدول شماره 8) مهمترین صادرات روسیه به هند را در سال 2020 نشان می¬دهد (برحسب میلیارد دلار).


جدول 9) مهمترین واردات روسیه از هند در سال 2020
.....................................

جدول شماره 9) مهمترین واردات روسیه از هند را در سال 2020 نشان می¬دهد (برحسب میلیون دلار).
    
.....................................
نمودار 12) میزان صادرات هند به فدراسیون روسیه

نمودار شماره 12) میزان صادرات هند به فدراسیون روسیه را نشان می¬دهد همانطور که مشخص است میزان صادرات هند از سال 1996(تشکیل سازمان همکاری¬های شانگهای) به روسیه روند صعودی داشته است، اما پس از تشکیل گروه بریکس یک جهش در صادرات هند به کشور روسیه رخ داده است و پس از آن این مقدار در سال 2015 با کاهش مواجه شده و سپس با شیب کمی دوباره در حال افزایش بوده است.

.....................................
نمودار 13) میزان صادرات چین به هند از بازه زمانی 1996

نمودار شماره 13) میزان صادرات چین به هند را از بازه زمانی 1996 نشان می¬دهد. همانطور که مشخص است از زمان تشکیل سازمان همکاری¬های شانگهای میزان واردات هند از چین بطور پیوسته افزایش داشته است و با تشکیل گروه بریکس نیز این میزان به افزایش خود ادامه داده است و در سال 2021 تجارت دوجانبه دو کشور با جهش بی¬سابقه 125 میلیارد دلار مواجه بوده است.

.....................................
نمودار 14) میزان صادرات هند به چین از بدو تشکیل سازمان همکاری شانگهای و تشکیل گروه بریکس

نمودار شماره 14) میزان صادرات هند به چین را از بدو تشکیل سازمان همکاری شانگهای و تشکیل گروه بریکس نشان می¬دهد. که از زمان تشکیل سازمان همکاری شانگهای تا تشکیل گروه بریکس این میزان صعودی بوده است اما با تشکیل گروه بریکس این میزان به تدریج تا سال 2016 نزولی بوده و سپس روند صعودی به خودش گرفته است.

جدول 10) مهمترین کالاهای صادراتی هند به چین را در سال 2020
.....................................

جدول شماره 10) مهمترین کالاهای صادراتی هند به چین را در سال 2020 نشان می¬دهد.

جدول 11) مهمترین کالاهای وارداتی هند از چین در سال 2020
.....................................

جدول شماره 11) مهمترین کالاهای وارداتی هند از چین را در سال 2020 نشان می¬دهد.

.....................................
نمودار 15) میزان صادرات هند به آفریقای جنوبی از سال 1996 و از بدو تشکیل گروه بریکس
    
نمودار شماره 15) میزان صادرات هند به آفریقای جنوبی را از سال 1996 و از بدو تشکیل گروه بریکس بررسی می¬کند. از قبل از تشکیل گروه بریکس میزان تبادلات این دو کشور در حال افزایش بوده است.

.....................................
نمودار 16) میزان صادرات آفریقای جنوبی به هند از سال 1996

نمودار شماره 16) میزان صادرات آفریقای جنوبی به هند را از سال 1996 نشان می¬دهد، صادرات این کشور به هند از قبل از تشکیل گروه بریکس روند صعودی داشته است.

جدول 12) مهمترین کالاهای صادراتی هند به آفریقای جنوبی
.....................................

جدول شماره 12) مهمترین کالاهای صادراتی هند به آفریقای جنوبی را نشان می‌دهد.

جدول 13) مهمترین کالاهای صادراتی آفریقای جنوی به هند
.....................................

جدول شماره 13) مهمترین کالاهای صادراتی آفریقای جنوی به هند را نشان می‌دهد.

3- مقایسه تطبیقی عضویت هند در سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس
سازمان همکاری‌های شانگهای شامل چین، روسیه، هند و کشورهای آسیای مرکزی و ایران می¬باشد یک گروه منطقه‌ای است اما گروه بریکس علاوه بر اینکه سه عضو دائم سازمان همکاری‌های شانگهای یعنی چین روسیه هند را در بر می¬گیرد در دو قاره دیگر جهان نیز دارای عضو می¬باشد که کشور آفریقای جنوبی در قاره آفریقا و برزیل در آمریکای جنوبی عضو بریکس می‌شوند که در سازمان همکاری‌های شانگهای حضور ندارد از لحاظ بافت جمعیتی سازمان همکاری‌های شانگهای در حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان را در بر می‌گیرد اما گروه بریکس در حدود نیمی از جمعیت جهان را شامل می¬شود.
از دیدگاه اقتصادی سازمان همکاری‌های شانگهای و گروه بریکس دارای شباهت¬هایی می¬باشند که از جمله آنها می‌توان به برداشتن تعرفه در بین کشورهای عضو اشاره نمود همچنین هدف هند از عضویت در سازمان همکاری شانگهای تسهیل واردات انرژی از آسیایی مرکزی و در آینده از ایران می¬باشد گروه بریکس نیز به دلیل حضور برزیل و روسیه که کشورهای صادر کننده انرژی هستند از این دیدگاه به سازمان همکاری‌های شانگهای شباهت دارد که البته باید این مسئله را افزود که کشور هند بتواند بواسطه سازمان همکاری‌های شانگهای انرژی خود را از طریق ایران و آسیای مرکزی تأمین حمایت نیازی به واردات نفت خام از بریکس نخواهد داشت. البته باید افزود که برزیل در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت دریای است و عضویت در گروه بریکس می¬تواند این مزیت را برای هند ایجاد کند که از محدودیت¬هایی که توسط پاکستان برای واردات نفت و انرژی از آسیای مرکزی و ایران برای این کشور به وجود آمده است بگریزد. علاوه بر این تجارت مکمل¬های نفت بین هند و آفریقای جنوبی نیز به میزان قابل توجهی افزایش داشته است و آفریقای جنوبی نیز مبدل به یکی است منابع تأمین نفت خام هند شده است.
اما علاوه بر جنبه اقتصادی گروه بریکس و سازمان همکاری‌های شانگهای دارای یک جنبه امنیتی می¬باشد که در مقام مقایسه گروه بریکس دارای جنبه امنیتی نیست و این مسئله منجر به تمایز گروه بریکس از سازمان همکاری‌های شانگهای می¬شود.
هند بواسطه عضویت در سازمان همکاریهای شانگهای میتواند تنش¬های خود را با پاکستان و مسأله رقابت خود را با چین تا اندازهای کمتر کند و این مسئله می¬تواند زمینه¬ساز به دست آوردن منافع امنیتی هند و همچنین تسهیل واردات سوخت از آسیای میانه و صادرات کالا به این قسمت از قاره آسیا باشد و عضویت هند در بریکس تا اندازهای به این کشور کمک کرده است تا از محاصره ژئوپلتیک زمینی توسط پاکستان و مشکلاتی که پاکستان برای تأمین سوخت این کشور ایجاد کرده است از طریق دریاها راه فراری پیدا کند و منابع انرژی موردنیاز خود را تأمین نماید.
مورد بعدی درباره تفاوت عضویت هند در گروه بریکس همکاریهای شانگهای این است که سازمان همکاریهای شانگهای یک سازمان منطقهای است و اعضای آن از اروآسیا هستند اما گروه بریکس علاوه بر اینکه هند و چین که اعضای آسیایی سازمان همکاریهای شانگهای و روسیه را که عضو اروپای شرقی سازمان همکاریهای شانگهای است را شامل می¬شود از دو قاره دیگر جهان یعنی آمریکا و آفریقا نیز دارای عضو می¬باشد و این مسئله میتواند زمینه¬ساز افزایش تجارت و حضور هند در آمریکای جنوبی و قاره آفریقا باشد گروه بریکس نسبت سازمان همکاریهای شانگهای دارای این مزیت میباشد که اعضای آن از نقاط متنوع¬تری از کره زمین هستند.
یکی دیگر از مزیت عضویت هند در گروه بریکس نسبت به سازمان همکاریهای شانگهای وجود معادن طلا، کروم، پلوتونیوم، آهن، فولاد در آفریقای جنوبی و وجود معادن طلا، سنگ، آهن، منگنز است و در مجموع کشورهای عضو بریکس دارای عناصر معدنی متفاوت¬تری می¬باشند و گروه بریکس برای اعضا هم دارای مزیت منابع فسیلی و هم منابع معدنی می¬باشد.
همچنین یکی از رقبای منطقه¬ای هند یعنی پاکستان در گروه بریکس حضور ندارد ولی در گروه سازمان همکاریهای شانگهای حضور دارد که این مسئله علاوه بر جنبه¬های مثبت که میتواند منجر به اختلافات هند و پاکستان شود می¬تواند جنبه¬های منفی را در بر بگیرد و افزایش اختلافات بین هند و پاکستان می-تواند منجر به ایجاد شکاف در سازمان همکاریهای شانگهای شود اما پاکستان در گروه بریکس حضور ندارد و از این دیدگاه گروه بریکس میتواند در فعالیتهای خود منسجم¬تر از سازمان همکاریهای شانگهای عمل نماید.  
موضوع دیگر این است که ماهیت اصلی سازمان همکاریهای شانگهای یک ماهیت امنیتی است و ممکن است در موارد زیادی مسئله امنیت، مسئله اقتصاد و انرژی را تحت¬شعاع خود قرار دهد اما بریکس یک گروه ذاتاً ماهیت اقتصادی و انرژی را دارا می¬باشد و فعالیت کشورها در چارچوب بریکس ممکن است کمتر از سازمان همکاریهای شانگهای بواسطه مسئله امنیت حاشیه قرار بگیرد و در حوزه اقتصاد و انرژی بطور متمرکزتر از بریکس فعالیت بنماید. اما یکی از شباهت¬های بریکس و سازمان همکاریهای شانگهای این است که دو بازیگر اصلی سازمان همکاریهای شانگهای یعنی چین، روسیه و هند در گروه بریکس نیز جزء بازیگران اصلی هستند و این مسئله منجر به ایجاد شباهت¬هایی بین گروه بریکس و سازمان همکاریهای شانگهای شده است و شاید روابط هند با روسیه و چین در سازمان همکاری شانگهای بر روابط این سه کشور در گروه بریکس نیز تاثیرگذار باشد.

جدول 14) میزان تبادلات مالی کشورهای غیرعضو گروه شانگهای و بریکس با هند از بدو تشکیل (برحسب میلیارد دلار)
.....................................

جدول 15) مبادلات هند با دو کشور مشترک عضو بریکس و سازمان همکاری شانگهای
.....................................

نتیجه‌گیری
هند از عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای به‌ دنبال اهداف امنیتی و اقتصادی می‌باشد و این مسئله و عضویت هند در سازمان همکاری‌های شانگهای علاوه ‌بر بعد امنیتی دارای بعد انرژی و تأمین امنیت انرژی نیز می‌باشد درحالیکه عضویت هند در بریکس صرفاً دارای ماهیت اقتصادی و اقتصاد انرژی می‌باشد. اما نقطه مشترک عضویت هند در هر دوی این سازمان‌ها مسئله تأمین انرژی می‌باشد که باتوجه به عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای درصورتی‌که اختلافات بین هند و پاکستان حل شود ایران نیز می‌تواند نقش موثرتری در تأمین انرژی هند داشته باشد. و حضور هند در این دو سازمان علاوه‌ بر اهداف جانبی امنیتی و اقتصادی نشانگر این مسئله است که هند به‌ شدت به‌ دنبال منابع انرژی و منابع نفتی می‌باشد که این مسئله می‌تواند برای کشور خودمان در آینده بعنوان یک فرصت برای افزایش صادرات منابع نفتی تلقی گردد.
همچنین هند از عضویت خود در سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس علاوه بر وارد کردن سوخت به صادرات گسترده اقلام دارویی به اعضای هر دو گروه می¬پردازد و سوخت و دارو یک عامل مشترک در واردات و صادرات کشور هند به اعضای هر دو گروه است. علاوه‌ بر این عضویت هند در هر دو سازمان نشانگر این مسئله است که هند به ‌دنبال متنوع کردن منابع تأمین انرژی خود است که این مسئله نیز در بحث‌های امنیت انرژی یک مسئله بسیار ضروری و مهم می‌باشد. همانطور که در جدول شماره دو و سه به آن پرداخته شد مهمترین صادرات هند به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (صرف¬نظر از چین و ایران) با احتساب کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و پاکستان دارو می¬باشد و سوخت نیز یکی از مهمترین واردات هند از اعضای سازمان همکاری شانگهای می¬باشد. این مسأله درباره گروه بریکس نیز صادق است و هند از سه کشور گروه بریکس یعنی روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی سوخت وارد کرده و به آنها صادرات دارو و دیگر اقلام را انجام می¬دهد.
عضویت هند در هر دو سازمان نشانگر این است که هند علاوه‌بر اینکه به‌ دنبال تأمین منابع و انرژی خود از آسیای مرکزی و حل‌وفصل مشکلات منطقه‌ای خود با پاکستان و چین می‌باشد به‌ دنبال تنوع‌بخشی منابع نفتی موردنیاز خود از سایر نقاط زمین و به ‌دنبال حضور در قاره آفریقا و آمریکای جنوبی از طریق یک سازمان بین‌المللی است.
علاوه ‌بر این هند از عضویت در گروه بریکس به‌ دنبال دستیابی به معادن آفریقای جنوبی و برزیل و همچنین صادرات کالاهای خود به این کشورها و حضور در بازارهای آفریقای جنوبی، برزیل و متنوع کردن بازارهای صادراتی خود نیز می‌باشد و به نوعی سعی دارد که انسداد ژئوپلیتیک خود را در خشکی که توسط پاکستان برای این کشور پدید آمده‌ است از طریق دریاها و کشورهایی که از طریق دریا به آن‌ها راه دارد جبران نماید در عین‌ حال که با عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای سعی دارد این مسئله را نیز به نوعی حل‌وفصل نماید. همچنین حضور هند، روسیه و چین در هر دو گروه بریکس و سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند زمینه را برای انسجام بیشتر سه کشور برای فعالیت و پیشبرد منافع هر سه کشور در هر دو گروه منطقه‌ای و بین‌المللی را فراهم نماید و به‌نظر می‌رسد که هند دارای اهداف مختلفی از عضویت در هر دو گروه است که به‌ ترتیب می‌توان به تأمین و تنوع‌بخشی منابع انرژی و هماهنگی بیشتر با چین و روسیه رفع انسداد ژئوپلیتیک و متنوع کردن بازارهای صادراتی خودش اشاره نمود.