فارسی:
1- اولیائیان، مریم (2020)، «بررسی و تحلیل رابطه بین سبک¬های تفکر و هوش اخلاقی با بهزیستی روانشناختی دانش‌آموزان»، فصلنامه روانشناسی و علوم رفتاری ایران.
2- سواری، کریم (1392)، «بررسی رابطه سلامت روانی و روابط خانوادگی با اعتیاد به تلفن همراه»، پژوهش¬های روانشناسی اجتماعی، دوره 3، ش 10.
3- هاشمی، سیداحمد و تمجیدی، سمیرا (2022)، «رابطه بهزیستی روانشناختی و امید تحصیلی با عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان دارای اضطراب فراگیر»، نشریه روانشناسی و علوم تربیتی در هزاره سوم، ش 12.

لاتین:
4- Barr, N., Pennycook, G., Stolz, J. A., & Fugelsang, J. A. (2015). The brain in your pocket: evidence that smart phones are used to supplant thinking. Computers in Human Behavior, 48.
5- Chen, Y. (2004). The relationship of mobile phone use to addiction and depression among American college students. Paper presented at the meeting of the 2004 Seoul Conference on Mobile Communication Conference. Seoul, Korea.
6- Cho, E., & Jeon, S. (2019). The role of empathy and psychological need satisfaction in pharmacy students’ burnout and wellbeing. BMC Medical Education, 19.
7- Diener, E., Oishi, S., & Lucas, R. E. (2009). Subjective wellbeing: the science of happiness and life satisfaction. Oxford Handbook of Positive Psychology. Second ed. Oxford University Press: New York.
8- Han, S., Kim, K. J., & Kim, J. H. (2017). Understanding nomophobia: structural equation modeling and semantic network analysis of smartphone separation anxiety. Cyberpsychology Behavior & Social Networking, 20(7).
9- Hicks, E. R., Kenny, B., Stevenson, S., & Vanstone, D. M. (2022). Risk factors in body image dissatisfaction: gender, maladaptive perfectionism, and psychological wellbeing. Helion.
10- Jee, H., Bumsu, P., Seung-Ho, R., & Jaehak, Y. (2008). Characteristics of excessive cellular phone use in Korean students. Cyberpsychology & Behavior, 11(6).
11- Ko, C. H., Yen, J. U., Liu, S. C., Huang, C. F., Yen, C. F. (2009). The association between aggressive behaviors and internet addiction and online activities in adolescents. Journal of Adolescent Health, 44(6).
12- Kwon, M., Lee, J., Won, W., Park, J., Min, J., & Hahn, C. (2013). Development and validation of a smartphone addiction scale (SAS). PloS one, 8(2).
13- Lauren, M., Denneson, L. M., Trevino, A. Y., Kenyon, E. A., Ono, S. S., Pfeiffer, P. N., & Dobscha, S. K. (2018). Health coaching to enhance psychological wellbeing among veterans with suicidal ideation: a pilot study. General Internal Medicine.
14- Lian, S., Sun, X., Niu, G., Yang, X., & Zhou, Z. (2021). Mobile phone addiction and psychological distress among Chinese adolescents: the mediating role of rumination and moderating role of the capacity to be alone. Journal of Affective Disorders, 279.
15- Lian, S., Sun, X., Zhou, Z., Fan, C., Niu, G., & Liu, Q. (2018). Social networking site addiction and undergraduate students’ irrational procrastination: the mediating role of social networking site fatigue and the moderating role of effortful control. PloS one 13(12).
16- Ling, R. (2005). Mobile communications vis-à-vis teen emancipation, peer group integration and deviance. In the inside text: social perspectives on SMS in the mobile age, edited by R. Harper, A. Taylor, and L. Palen. London: Klewer.
17- Mehroof, M. & Griffiths, M. D. (2010). Online gaming addiction: the role of sensation seeking, self-control, neuroticism, aggression, state anxiety, and trait anxiety. Cyberpsychology behavior and social networking, 13(3).
18- Sunday, O., Adesope, O., & Maarhuis, P. (2021). The effects of smartphone addiction on learning: a meta-analysis. Computers in Human Behavior Reports, 4.
19- Sodock, B. J., & Sadock, V. A. (2005). Comprehensive textbook of psychiatry, 8th. Ed., Philadelphia, Williams and Wilkins.
20- Yang, K., Yuan-Sheng, Y., Yen, P., Ju-Yu, V., Chih-HUNG, W., Cheng, Y., Chung-Ping, L., & Cheng-Fang, S. (2010). The association between problematic cellular phone use and risky behaviors and low self-esteem among Taiwanese adolescents, BMC, Public Health.
21- Yen, J. Y., Yen, C. F., Wu, H. Y., Huang, C. J., Ko, C. H. (2011). Hostility in the real world and online: the effect of internet addiction, depression, and online activity. Cyberpsychology Behavior and Social Networking, 14(11).
22- Zahedifar, S., Najarian, B., & Shokrkon, H. (2000). Construction and validity of scale for assessing the aggression. Journal of Education and Psychology, 3(7).

مقدمه
امروزه در عصر ارتباطات اینترنت جزء یکپارچه¬ای از زندگی مدرن شده است و رشد قابل توجه آن غیرقابل انکار است. صرفاً نداشتن اطلاعات جهل و کم¬سوادی محسوب نمی¬شود بلکه ناتوانی در استفاده صحیح از آن فناوری جدید اطلاعاتی و پردازش اطلاعات نیز نوعی جهل محسوب می¬شود. در حالیکه بیشتر افراد از اینترنت بدون آثار منفی استفاده می¬کنند، در برخی از این افراد این استفاده تبدیل به سوء استفاده شده و مشکلاتی را در زندگی¬شان به وجود می¬آورد خانواده¬هایی که نتوانند نظارت معقول و مناسبی در زمینه آسیب¬زای دنیای رسانه¬های دیجیتالی و بخصوص رایانه و اینترنت داشته باشند با خطر از دست دادن سلامت روانی اعضای خانواده روبرو خواهند شد. در همین راستا همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت نوع جدیدی از اعتیاد، یعنی اعتیاد اینترنتی پدیدار شده است که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است. همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون اضطراب، افسردگی، کج¬خلقی، بی¬قراری، تفکرهای وسواسی، کناره¬گیری، اختلال عاطفی و از هم گسیختگی روابط اجتماعی. از طرفی در عین حال که روابط افراد بویژه کودکان و نوجوانان در جهان مجازی افزایش می¬یابد در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می¬شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می¬رود. در بین کاربران اینترنت دانش¬آموزان بیشترین استفاده را از آن دارند.
امروزه دانش¬آموزان یکی از گروه¬های مهم در هر کشور محسوب می¬شوند و علت این مسأله نقشی است که آنان در آینده کشور ایفا می¬نمایند. اهمیت این نقش در این است که نه تنها دانش¬آموزان بخش اصلی متخصصان حوزه¬های مختلف علمی، فنی و هنری هر کشوری را تشکیل می¬دهند بلکه همچنین به این علت است که این گروه بدنه اصلی مدیران اداره کننده هر کشوری را نیز شکل می¬دهند و اصولاً هرگونه توجه به این گروه بخصوص توجه به مسائل بهداشت روانی دانش¬آموزان در آینده آنان و کشور تأثیرات مهمی دارد. بدیهی است که آموزش و پرورش و مدارس باید با اهتمامی فزاینده راستای بهبود بخشیدن به سلامت روان و رشد فردی و بهزیستی دانش¬آموزان قدم بردارند. در همین راستا در نظام آموزشی کشور وجود کلاس¬های چندپایه واقعیتی اجتناب¬ناپذیر است. شرایط سخت محیطی، کمبود جمعیت دانش¬آموزی، کمبود نیروی انسانی و فضای آموزشی، مهاجرت طبیعی یا اجباری و وجود مشکلات و مسائل متعدد مالی و اقتصادی از عواملی هستند که امکان تشکیل واحد آموزشی را با کلاس¬های تک¬پایه محدود می¬سازند. کلاس چندپایه با برنامه و رویکرد تلفیقی نزدیکی خوبی دارد. چون که شیوه تلفیقی به تدریس و یادگیری فراگیران کل¬نگرانه می¬اندیشد در رویکرد تلفیقی، ترکیبی از موضوعات درسی وجود دارد.

1- مفهوم‌شناسی
1-1- بهزیستی روانشناختی
یکی از نعمت‌هایی که همه ما به خاطرش خدا را شکر می‌کنیم، سلامتی است...  اما سالم بودن فقط به این معنی نیست که بیمار و ناتوان نباشیم، یک فرد سالم کسی است که علاوه بر سلامت جسم در زندگی احساس شادکامی و بهزیستی هم داشته باشد. شاید برای خیلی از ما قسمت اول این تعریف یعنی اینکه بیمار نباشیم اهمیت بیشتری داشته باشد، اما باید بدانیم پژوهش‌ها نشان داده‌اند کسانی که سطح بهزیستی روانشناختی بالاتری دارند، کمتر بیمار می‌شوند و یا اگر بیمار شود سریع‌تر بهبود می‌یابند و از همه مهمتر اینکه بیشتر عمر می‌کنند. تعریف بهزیستی روانشناختی را می‌توانیم، احساس انسجام و پیوستگی در زندگی، تعادل عاطفی و رضایت کلی از زندگی، در نظر بگیریم. همچنین کارادماس می‌گوید بهزیستی روانشناختی را می‌توان واکنش‌های عاطفی و شناختی به ادراک ویژگی‌ها و توانمندی‌های شخصی، تعامل کارآمد و تاثیرگذار با جهان، داشتن رابطه مطلوب با جمع و اجتماع و پیشرفت کردن در طول زمان بیان کرد. این حالت می‌تواند مؤلفه‌هایی مانند رضایت از زندگی، انرژی و اخلاق خوب را نیز در بر بگیرد. یکی از تعریف‌های خیلی پرطرفدار از این مفهوم را ریف ارائه کرده است، او برای بهزیستی روانشناختی 6 مؤلفه زیر را در نظر گرفته است:
- داشتن نگرش مثبت نسبت به خود (پذیرش خود)؛
- برقراری روابط گرم و صمیمی با دیگران و توانایی همدلی (رابطه مثبت با دیگران)؛
- احساس استقلال و توانایی ایستادگی در مقابل فشارهای اجتماعی (خودمختاری)؛
- داشتن هدف در زندگی و معنا دادن به آن (زندگی هدفمند)؛
- احساس رشد مستمر (رشد شخصی)؛
- توانایی فرد در مدیریت محیط (و تسلط بر محیط).
 بهزیستی روانشناختی همان توانایی و ظرفیت زندگی کردن با شادی و نشاط روانی، و بدون وجود اختلال و مزاحمت می¬باشد. اینکه یک انسان فقط از لحاظ جسمانی سالم باشد ملاک سلامت محسوب نمی¬شود بلکه برای رسیدن به سلامت کامل باید از لحاظ روانی نیز فردی سالم باشیم (اولیائیان، 2020). یکی از مهمترین نعمت¬هایی که ما انسان¬ها به خاطر آن همواره خدا را شکر می-کنیم، سلامتی است ... اما سلامت داشتن فقط به معنای بیمار و ناتوان نبودن نیست، بلکه انسانی سالم تلقی می¬شود که علاوه بر سلامت جسمانی، احساس بهزیستی و سلامت روانی نیز داشته باشد (هاشمی و تمجیدی، 2022). شاید برای خیلی از انسان¬ها قسمت اول تعریف یا همان بیمار نبودن دارای اهمیت بیشتری باشد، اما پژوهش¬ها نشان داده¬اند که افرادی که بهزیستی روانشناختی بالاتری دارند، از سلامت جسمانی بیشتری نیز برخوردارند و اگر به بیماری مبتلا شوند طول مدت بیماری آنها بسیار کوتاه¬تر خواهد بود (هیکس و دیگران ، 2022).
بهزیستی روانشناختی شامل ارزیابی¬های شناختی و احساسی از زندگی از لحاظ رضایت کلی از زندگی، وجود احساسات مثبت و عدم حضور احساسات منفی است (چو و جین ، 2019). بعبارت دیگر، بهزیستی روانشناختی به احساسات بهزیستی اشاره می¬کند که شامل آگاهی از انسجام در همه جنبه¬های زندگی است. این مفهوم تعیین می¬کند که امور چگونه در خلال زمان تغییر خواهند کرد و چگونه افراد بعد از عبور از موقعیت¬های سخت به زندگی نرمال باز می¬گردند (چو و جین، 2019 ).
بهزیستی روانشناختی بصورت احساس پیوستگی و انسجام در همه قسمت¬های زندگی، و تعادل عاطفی و بطورکلی رضایت از کل زندگی تعریف می¬شود (دینر و دیگران ، 2009 ). بهزیستی روانشناختی همان واکنش¬های شناختی و عاطفی به توانمندی¬های شخصی خود و تعامل کارآمد و مطلوب با سایرین و ارتقا و پیشرفت در طول زمان می¬باشد. یکی از تعاریفی که مورد توافق اکثر صاحب¬نظران نیز بوده است، برای بهزیستی روانشناختی 6 مولفه را در نظر می¬گیرد که در زیر به آنها اشاره می¬کنیم (لارن  و همکاران، 2018):
- داشتن نگرش مثبت نسبت به خود؛
- توانایی برقراری روابط سالم و مثبت با سایرین؛
- داشتن حس استقلال و توانایی مقابله با مشکلات؛
- داشتن هدف در زندگی و معنابخشی به آن؛
- داشتن رشد شخصی مستمر و مداوم؛
- توانایی مدیریت و تسلط بر محیط.
در اینجا باید به 14 مولفه مهم بهزیستی روانشناختی اشاره کنیم (یانگ و دیگران ، 2017):
خوشحالی و شادمانی، شاداب و سرزنده بودن، آرامش خیال و راحتی، امیدوار بودن و خوش¬بینی، درآمیختن با کار، آگاهی، پذیرش، ارزش قائل شدن برای خود، شایستگی و احساس توانمندی، هدف، اهمیت، شخصی¬سازی و ارتباط.
با دقت بیشتر می¬توانیم جای خالی برخی از این مولفه¬ها را در زندگی خود احساس کنیم اما همین که متوجه این نقصان شویم، می¬توانیم در جهت اصلاح و بهبود و ارتقای بیشتر بهزیستی روانشناختی خود اقدام کنیم و از عوامل کاهنده و به خطر اندازنده آن دوری و احتراز کنیم. یکی از عواملی که می-تواند بهزیستی ذهنی و روحی روانی افراد و خصوصا نوجوانان را به خطر اندازد و امروزه رواج بیشتری پیدا کرده است مشکل فابینگ است که یکی از زیرشاخه¬های مهم آن، اعتیاد به اینترنت می¬باشد که در قسمت بعد به آن خواهیم پرداخت.
2-1- پرخاشگری
وقتی در شرایط مجبور به پرخاشگری قرار می‌گیرید احساس آزردگی و بی‌قراری به شما دست می‌دهد و فشاری را روی خود احساس می‌کنید. کنترل رفتار در چنین موقعیت‌هایی دشوار می‌شود و امکان دارد که ندانید چه رفتار اجتماعی در آن موقعیت مناسب است. گاهی ممکن است شخصی با هدف انتقام گرفتن یا آزار و تحریک فرد دیگر دست به رفتارهای پرخاشگرانه بزند. پرخاشگری نسبت به خود شخص نیز وجود دارد. فرد باید تلاش کند تا علت و ریشه رفتارهای این چنینی را در خود کشف کند. اگر کنترل خشم از حد خود خارج شود، آن وقت خشم به یک احساس ناخوشایند تبدیل می‌شود. خشم مزمن یا انفجاری عواقب جدی برای روابط، سلامتی و وضعیت روانی دارد. کنترل خشم ساده‌تر از آن چیزی است که شما بدان فکر می‌کنید. نگاهی به دلایل اصلی بروز خشم ممکن است بر رفتار فرد تأثیرگذار باشد که با ابزار مدیریت خشم، می‌توان آن را کنترل کرد.
پرخاشگری و خشونت اصطلاحاتی است که عموماً به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ ولی پرخاشگری و خشونت دو مقوله جدا از هم است.
خشونت را می‌توان بعنوان استفاده از نیروی بدنی با هدف آسیب رساندن به شخص دیگر یا تخریب اموال تعریف کرد در حالکه پرخاشگری بطورکل بعنوان احساسات یا رفتار عصبی یا خشن تعریف می‌شود، اما شخص پرخاشگر لزوماً رفتار خشنی ندارد. مسائل مربوط به پرخاشگری، خشونت و یا اثرات ناشی از آنها می‌تواند در درمان این اختلال با کمک یک روانپزشک یا روانشناس مورد توجه قرار گیرد.
شخصی که مرتکب یک اقدام خشونت‌آمیز می‌شود ممکن است با پرخاشگری رفتار کند، اما فرد با ماهیت تهاجمی لزوماً درگیر اقدامات خشونت‌آمیز نمی‌شود. با اینکه پرخاشگری می‌تواند منجر به درگیری فیزیکی یا کلامی شود، اما گاهی اوقات حمله ممکن است دفاعی باشد و نیت آسیب زدن در این عمل وجود نداشته باشد.
خشونت که اغلب بعنوان بیان فیزیکی پرخاشگری در نظر گرفته می‌شود، ممکن است به لحاظ ماهیت غارتگرانه، واکنشی یا دفاعی باشد. خشونت می‌تواند از عوامل موقعیتی یا محیطی ناشی شود و ممکن است در نتیجه وضعیت روحی یا اعتقادات شخصی یا فرهنگی باشد. خشونت و پرخاشگری می‌تواند در هر دو سطح اجتماعی و فردی با تأثیرات منفی همراه باشد. اعمال خشونت ممکن است شخص خاص یا گروهی از مردم را هدف قرار دهد یا در پی استفاده از الکل یا مصرف مواد مخدر روی دهد.شناسایی همه عواملی که می‌تواند توسعه گرایش‌های تهاجمی یا رفتار خشونت‌آمیز را ایجاد کند، دشوار است، اما وضعیت اجتماعی، مسائل شخصی و فشار عصبی همه این عوامل را در برمی‌گیرند. عاملان خشونت ممکن است مکرراً شغل، ارتباطات و اعضای خانواده را از دست دهند؛ این افراد مرتباً مرتکب خشونت می‌شوند و ممکن است چندین سال یا حتی ده‌ها سال از عمر خود را در زندان بگذرانند.
از راه‌های درمان این اختلال می‌توان به ایجاد صمیمیت، سکوت، صبر و تأمل، افزایش ظرفیت تحمل و بردباری، تغییر وضعیت در هنگام خشم، دوش گرفتن، دراز کشیدن و بستن چشم، تلقین به خود و آمادگی شنیدن و دیدن رفتارهای نابجا اشاره کرد. اداره و کنترل خشم لزوماً به معنی ابراز کمتر خشم نیست، بلکه به معنی فراگیری شیوه‌ای از ابراز خشم است که برای انسان و افرادی که پیرامون ما وی هستند، مفید باشد. ممکن است تصور ابراز خشم به شیوه‌ای سازنده، تازه و غریب به نظر برسد، ولی باید گفت که چنین امری ممکن است. برخی افراد وقتی درباره خشم خود می‌نویسند یا آن را نقاشی می‌کنند با دوستان و یا اعضای خانواده صحبت می‌کنند، قدم می‌زنند، ورزش می‌کنند و سایر فعالیت‌ها را انجام می‌دهند، به آرامش دست پیدا می‌کنند.
پرخاشگری همیشه اوقات نیز زیان‌آور و مضر نیست بلکه تا جایی که پرخاشگری از حد اعتدال خارج نشود و هدف آن تسلط بر مشکلات زندگی انسان باشد نه تنها سودمند است بلکه ضروری است. قرار دادن حد برای پرخاشگری مضر و سودمند قدری مشکل به نظر می‌رسد. کودکی که علیه بزرگ‌ترهایش سرکشی می‌کند پرخاشگر است ولی در عین حال نشان می‌دهد که انگیزه‌ای او را به سوی استقلال که جزء ضروری و با ارزش رشد اوست هدایت می‌کند.
 پرخاشگری  رفتار هدفمندی است که در جهت تحقیر و کوچک¬سازی شخصیت دیگران و آسیب رساندن به آنها صورت می¬گیرد (سادوک و سادوک ، 2005). مطالعات مختلف نشان می¬دهند که هیجان¬خواهی، روان¬نژندی، اضطراب حالت و اضطراب صفت با اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت و معناداری دارند (مهروف و گریفث ، 2010). ین، ین، وو، هانگ، و کو (2011) نیز نشان دادند که افرادی که به اعتیاد به اینترنت مبتلا هستند، پرخاشگری و خشونت بالایی را نیز تجربه می¬کنند و هرچه بر میزان اعتیاد به اینترنت آنان افزوده می¬شود، به همان نسبت بر میزان پرخاشگری آنان نیز افزوده می¬شود. به همین دلیل در این پژوهش، قصد داریم شدت و جهت رابطه بین اعتیاد به اینترنت و پرخاشگری را در دانش‌آموزان مورد تحقیق خود بررسی کنیم.
3-1- اعتیاد به اینترنت
بدون شک دسترسی به اینترنت یکی از مزایای دنیای مدرن است. می‌توان تغییرات اساسی ایجاد شده در ارتباطات و پیشرفت علوم را به اینترنت وابسته دانست. اینترنت نیز مانند هر وسیله دیگر مجموعه‌ای از مزایا و معایب مختلف دارد. اعتیاد به اینترنت بزرگ‌ترین مشکل و ناشی از استفاده ناآگاهانه از این فناوری نوین است. برای آشنایی با این معضل جهانی و راه‌های درمان آن با مرکز مشاوره بینش نوین همراه باشید.
برای آشنایی با اختلال اعتیاد به اینترنت باید بدانید این نوع مشکل در دسته اعتیادهای رفتاری قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به این عارضه علاقه و وابستگی شدیدی به استفاده از اینترنت و دستگاه‌های آنلاین پیدا می‌کنند. در حقیقت، برای این افراد اینترنت به ابزاری برای مقابله با تنش‌ها و استرس‌های محیطی تبدیل می‌شود. در اغلب موارد متخصصین فعالیت بیش از 10 ساعت در اینترنت یا استفاده از آن برای انجام فعالیت‌های غیرضروری را اعتیاد تعریف می‌کنند. اعتبار به اینترنت و فضای مجازی در کودکان باعث تنبلی درسی می¬شود و می¬تواند پرورش استعداد در آنها را دچار مشکل کند.
 این نوع اعتیاد مانند هر مشکل دیگر تعداد زیادی از افراد جامعه بشری در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد شدت شیوع این نوع اعتیاد در گروه سنی کودکان و نوجوانان بالاتر خواهد بود. شاید متعجب شوید اما در کشورهای پیشرفته اعتیاد به استفاده از اینترنت مهم‌ترین چالش و نگرانی اجتماعی تلقی می‌شود. این اعتیاد تمام ساعت‌هایی که فرد بدون کنترل مشغول فعالیت در اینترنت است را دربرمی‌گیرد. اما، استفاده طولانی مدت از اینترنت برای انجام فعالیت‌های کاری، تحصیلی، تحقیقاتی، توسعه کسب‌و‌کار و موارد مشابه در دسته اعتیاد قرار ندارد.
برای تعیین این نوع اعتیاد استفاده از تست اعتیاد به اینترنت ضروری است. اما تاکنون دلیل قطعی و قانع‌کننده‌ای برای این اعتیاد مشخص نشده است. نقطه مشترک بین این نوع اعتیاد با سایر موارد، اختلالات و مشکلات روانی و کاهش توانایی فرد برای حل این مشکلات است. اغلب افراد برای فرار از پیامد اختلالاتی مانند افسردگی، اختلالات یادگیری، بی‌قراری، اضطراب، فرار از واقعیت و مشکلات به استفاده افراطی از اینترنت روی می‌آورند. طبیعی است هرچه شدت اختلالات روحی در افراد بالاتر باشد شدت اعتیاد آنها به استفاده از اینترنت بالاتر خواهد بود.
زمانی که صحبت از اعتیاد می‌شود دسته‌بندی‌های مختلفی به ذهن انسان خطور می‌کند. برای اینکه بتوان درمان موفقی برای هر نوع اعتیاد استفاده کرد، شناخت دقیق انواع اعتیاد اهمیت بالایی دارد. در یک دسته‌بندی کلی می‌توان انواع اعتیاد به اینترنت به چهار دسته مختلف تقسیم کرد. این موارد عبارتند از:
- اعتیاد به شبکه‌های آنلاین قمار؛
- اعتیاد به انواع بازی‌های کامپیوتری؛
- اعتیاد به تماشای کانال‌ها یا سایت‌های غیراخلاقی؛
- اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مختلف.
 با محبوبیت دستگاه¬های اینترنتی تلفن همراه، دستگاه¬های اینترنت تلفن همراه عادات تفکر انسان را عمیقاً تغییر داده است، و همچنین سازگاری رفتاری و روانی اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار داده است (بار و دیگران ، 2015). تلفن همراه (بعنوان محبوب¬ترین دستگاه اینترنت تلفن همراه) به ابزار مهمی برای شکل دادن به شیوه زندگی انسان¬ها تبدیل شده است. براساس آمار، 90 درصد از مردم دارای تلفن همراه هستند که 59 درصد آنها دارای تلفن هوشمند هستند (مرکز تحقیقات پیو، 2018). به گفته لیان، سان، نیو، یانگ و ژو  (۲۰۲۱)، تلفن¬های هوشمند نه تنها بر نحوه تعامل اجتماعی نوجوانان و کسب اطلاعات تأثیر می¬گذارد، بلکه رفتارها و سبک¬های زندگی آن¬ها را نیز تغییر می¬دهد. در این راستا، انسان¬های بیشتر و بیشتر وقت خود را صرف تلفن¬های هوشمند می¬کنند، تا نیازها و خواسته¬های خود را برآورده کنند که این امر باعث افزایش چسبیدن کاربر گوشی¬های هوشمند می¬شود و با گذشت زمان عادات حمل و استفاده از گوشی¬های هوشمند در هر زمان و هر جایی، خطر اعتیاد به گوشی¬های هوشمند را افزایش می¬دهد  (وان و دیگران ، 2013). تحقیقات جدید همچنین نشان داد که نوجوانان بیشتر و بیشتر نمی¬توانند بدون تلفن¬های خود زندگی کنند و کم¬کم به تلفن¬های همراه خود معتاد می¬شوند (هان و دیگران ، 2017 ). بنابراین اعتیاد به تلفن همراه یا بعبارت بهتر همان اعتیاد به اینترنت بعنوان یک عامل خطر مهم تندرستی روانی نوجوانان محسوب می¬شود و همچنین باید بعنوان یک نگرانی مشترک محققان و مردم در نظر گرفته شود (لیان و دیگران ، 2018).
مطالعات قبلی عمدتاً بر پیامدهای منفی استفاده از تلفن همراه و تأثیر آن بر احساسات نوجوانان و کیفیت خواب آنان متمرکز شده¬اند (برای مثال لیان و همکاران، ۲۰۲۱). بعنوان مثال، ساندی، آدسوپ، و مارهوییس  (2021)، در تحقیقات خود به این نتیجه می¬رسند که «هرچه استفاده از تلفن در حین مطالعه بیشتر باشد، تأثیر منفی بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی بیشتر می¬شود». همچنین برخی تحقیقات نشان داده¬اند که اعتیاد به تلفن همراه بطور معنی¬دار و مثبت با پریشانی روانی همبستگی دارد و این همبستگی می¬تواند با میانجیگری نشخوارگری فکری برقرار شود (لیان، و همکاران، 2021).
همچنین در این راستا عباسی، یوسفی و عباسی (2020) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که بین اعتیاد به اینترنت و تندرستی روانی رابطه دو بعدی وجود دارد و اگر بتوانیم ابعاد تندرستی روانی را بهبود ببخشیم، می¬توانیم اثرات منفی اعتیاد به تلفن همراه را کاهش دهیم و مطالعه دیگری نشان داد که بین اعتیاد به اینترنت و سایر اختلالات روانی (مانند استرس تحصیلی) رابطه معنی¬داری وجود دارد (یزدی و طالبیان، 2018).

2- پیامدهای اعتیاد اینترنتی و عوارض استفاده نامناسب از فضای مجازی
بدون شک آگاهی از پیامدهای اخلاقی و اجتماعی این اعتیاد مدرن، ضرورت تلاش برای ترک اعتیاد به اینترنت بیشتر می‌کند. اغلب افرادی مبتلا به اختلال استفاده بیش از حد از اینترنت در انجام فعالیت‌های عادی زندگی خود با مشکل مواجه می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد این دسته از افراد زمان زیادی را صرف انجام بازی‌های کامپیوتری یا جستجو در وب و شبکه‌های اجتماعی می‌کنند. استفاده بیش‌ازحد از اینترنت افراد را منزوی‌تر خواهد کرد. روابط دوستانه و اجتماعی معنادار این افراد از بین می‌رود.
در اغلب موارد این افراد در پیدا کردن شغل یا انجام آن با مشکل جدی روبرو می‌شوند. در نتیجه، مشکلات مالی فراوانی برای آنها بوجود خواهد آمد. از دست رفتن فرصت‌های اجتماعی و شغلی یکی دیگر از پیامدهای جدی این اعتیاد است. یکی دیگر از عوارض اعتیاد به اینترنت در افرادی که به سایت‌های شرط‌بندی اعتیاد دارند این است که آنها ضررهای مالی هنگفتی را تجربه خواهند کرد. احتمال ابتلا به اختلالات روانی مانند اضطراب کنترل نشده و افسردگی در این دسته از افراد بیشتر است. زیرا اغلب افراد بدون توجه به واقعیت و پشت‌پرده فیلم‌ها و تصاویر منتشر شده در فضای وب، واقعیت زندگی خود را با آن مقایسه می‌کنند. که پیامد اصلی آن افسردگی و ناامیدی است.
برای اینکه بتوان هر اختلال یا اعتیاد را تشخیص داد باید به علائم و نشانه‌های آن توجه کنید. اطلاع از این موارد بسیار مهم است. اگر این نشانه‌ها را در خود یا عزیزانتان می‌بینید بهتر است در اولین فرصت برای درمان آن اقدام کنید. این علائم عبارتند از:
- فرد زمانی که به اینترنت دسترسی ندارد بسیار بی‌قرار و ناآرام است.
- در اغلب موارد افراد مشغولیت ذهنی فراوانی برای استفاده از اینترنت دارند.
- فرد زمان زیادی را صرف جستجوی بدون هدف در اینترنت می‌کند.
- امکان کنترل و مدیریت مدت زمان استفاده از اینترنت برای این افراد غیرممکن یا دشوار است.
حالا که با پیامدها و عواقب اصلی این اعتیاد آشنا شدید، باید آن را جدی گرفته و برای درمان آن توسط روانشناس کودک و مشاوران کودک زودتر اقدام کنید. همانطور که گفتیم این نوع اعتیاد نیز مانند سایر موارد ریشه در مشکلات روانی و خانوادگی دارد. با اطمینان می‌توان گفت که گام موثر در درمان اعتیاد به اینترنت، افزایش توجه و مراقبت از فرد موردنظر است. عدم درمان این عارضه علاوه بر ایجاد مشکلات جدی در زندگی می‌تواند اختلالات روانی فرد را تشدید کند. مهم‌ترین راهکار‌هایی که می‌توانید برای درمان اعتیاد اینترنتی از آنها کمک بگیرید عبارتند از:
- برای استفاده از اینترنت محدوده زمانی مشخصی تعریف کنید.
- والدین باید نظارت جدی بر زمان استفاده فرزندان از اینترنت یا انجام بازی‌های کامپیوتری داشته باشند.
- هدف دقیقی برای استفاده از اینترنت تعریف کرده و از انجام هر نوع فعالیت بدون هدف خودداری کنید.
- اگر در پرسشنامه اعتیاد به اینترنت خود یا فرزندتان را در معرض ابتلا به این عارضه می‌دانید بهتر است برای استفاده از اینترنت پاداش و تنبیه تعیین کنید.
- سعی کنید ارتباط صمیمی‌تری با فرزند یا سایر اعضای خانواده داشته باشید.
- فعالیت‌های سرگرم‌کننده و مهیجی خارج از دنیای مجازی برای خود ایجاد کنید.
اما در مواردی که این عارضه ناشی از اختلالات روانی جدی باشد استفاده از روش‌های فوق در درمان موثر نخواهد بود. در نظریه های اعتیاد به اینترنت دلایل مختلف و شیوه‌های درمانی متعددی برای این عارضه تعریف شده است. در نتیجه، در مواردی که این عارضه ریشه در اختلالات روانی دارد مداخلات روانشناسی ضروری خواهد بود.
یکی از مشکلات جدی که دنیا و جامع مدرن را درگیر کرده مقوله اعتیاد به اینترنت است که آنها را از تحصیل و علماندوزی، دور نگه می¬دارد. مشاوره تحصیلی می¬تواند به شما راهکارهای مثبتی را برای درمان این اعتیاد، آموزش دهد. باتوجه به تغییر سبک زندگی نمی‌توان نقش اینترنت در ارتباطات و انجام فعالیت‌های تحصیلی، تحقیقی و شغلی را نادیده گرفت. آنچه که اهمیت دارد استفاده هدفمند از فضای وب است. باتوجه به اینکه کودکان و نوجوان مهارت کافی برای کنترل احساسات و هیجانات خود را ندارد والدین موظف به نظارت بیشتر بر فعالیت آنها در شبکه‌های مجازی و وب هستند.

3- روش‌شناسی پژوهش
روش پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، همبستگی بود. این پژوهش بر روی 290 نفر از دانش‌آموزان دختر دبیرستانی شهر همدان که در سال تحصیلی 1402-1401 در مقطع سوم متوسطه تحصیل می¬کردند، اجرا شد. جامعه پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان مقطع سوم متوسطه 4 دبیرستان در شهرستان همدان و مجموعا 605 نفر بودند که از میان آنان، با روش نمونه¬گیری در دسترس، 290 نفر برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده¬ها از نرم¬افزار SPSS استفاده شد. ابزارهای پژوهش، شامل پرسشنامه اعتیاد به اینترنت یانگ و پرسشنامه بهزیستی روانشناختی کارول ریف بود که در زیر بصورت مختصر معرفی می¬شوند:
- پرسشنامه اعتیاد به اینترنت یانگ (1998): این پرسشنامه یکی از معتبرترین پرسشنامه¬ها برای سنجش اعتیاد به اینترنت می¬باشد که توسط کیمبرلی یانگ در سال 1998 ابداع شد. این پرسشنامه 20 سوال دارد و هدف آن، سنجش میزان اعتیاد به اینترنت افراد می¬باشد که در مقیاس لیکرت طراحی شده است. روایی و پایایی این پرسشنامه، 0.90 گزارش شده است.
- پرسشنامه بهزیستی روانشناختی کارول ریف (1989): این آزمون 84 سوال دارد و شامل 6 عامل می¬باشد. شرکت کنندگان بر روی مقیاسی 6 درجه ای، میزان موافقت و مخالفت خود را اعلام می¬کنند. میزان روایی عوامل این پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب زیر گزارش شده است: 0.91، 0.93، 0.90، 0.86، 0.87، و 0.90.
- پرسشنامه پرخاشگری اهواز: این پرسشنامه توسط زاهدی¬فر، نجاریان، و شکرکن (1379) ساخته شده و دارای 30 گویه است که بصورت چهار گزینه¬ای و در مقیاس لیکرت با گزینه¬های هرگز، به ندرت، گاهی اوقات، و همیشه به آنها پاسخ داده می¬شود. ضریب پایی به دست آمده از طریق آلفای کرونباخ 87/0 به دست آمده است.

4- یافته‌های پژوهش
پژوهش حاضر شامل 290 نفر از دختران دانش¬آموز پایه دوازدهم با میانگین و انحراف معیار سنی 03/18 و 41/0 بود. در ادامه شاخص¬های توصیفی متغیرها مورد بررسی قرار گرفت که در جدول 1 ارائه شده است.

جدول 1) شاخص‌های توصیفی بهزیستی، پرخاشگری و اعتیاد به اینترنت

شاخص¬ها    تعداد    ميانگين    انحراف معيار    کجی    کشیدگی
استقلال    290    36/9    45/2    05/0-    23/0-
تسلط بر محیط    290    31/10    37/2    14/0    25/0-
رشد شخصی    290    14/7    97/2    77/0    11/0
ارتباط مثبت    290    26/8    57/3    46/0    50/0-
هدف¬مندی    290    31/9    83/2    10/0    03/0-
پذیرش خود    290    13/9    65/2    01/0    14/0-
کل بهزیستی    290    50/53    55/9    27/0    25/0-
پرخاشگری    290    36/58    42/7    51/0    27/0-
اعتیاد به اینترنت    290    28/62    52/7    20/0-    06/0-

جدول شماره (1) میانگین بهزیستی، پرخاشگری و مولفه¬های آن را همراه اعتیاد به اینترنت نشان می¬دهد. همچنین نتایج کجی و کشیدگی همه متغیرها در دامنه 1+ و 1- قرار دارد که نشان می¬دهد توزیع متغیرهای پژوهش در دامنه نرمال قرار دارد. برای بررسی ارتباط بهزیستی، پرخاشگری و اعتیاد به اینترنت از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که نتیجه این آزمون¬ در جدول 2 آمده است.

جدول 2) نتایج آزمون همبستگی پیرسون جهت بررسی ارتباط بهزیستی و پرخاشگری با اعتیاد به اینترنت

متغیر    اعتیاد به اینترنت
    r    p
بهزیستی    48/0-    001/0
پرخاشگری    42/0    001/0

نتایج همبستگی پیرسون در جدول شماره (2) نشان می¬دهد بین  بهزیستی و اعتیاد به اینترنت در دختران دانش¬آموز همبستگی منفی و معناداری وجود دارد (01/0p<  ،47/0-r= ) اما بین پرخاشگری و اعتیاد به اینترنت در دختران دانش¬آموز همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد (01/0p<  ،42/0r= ). در ادامه همبستگی بین مولفه¬های بهزیستی و اعتیاد به اینترنت نیز مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن در جدول 3 ارائه شده است.

جدول 3) نتایج آزمون¬ همبستگی پیرسون جهت بررسی ارتباط مولفه¬های بهزیستی و اعتیاد به اینترنت

متغیر    اعتیاد به اینترنت
    r    p
استقلال    03/0-    730/0
تسلط بر محیط    08/0-    421/0
رشدشخصی    34/0-    001/0
ارتباط مثبت    56/0-    001/0
هدفمندی    22/0-    036/0
پذیرش خود    29/0-    006/0

نتایج همبستگی پیرسون در جدول 3 نشان می¬دهد بین رشد شخصی (01/0p<  ،34/0-r= )، ارتباط مثبت (01/0p<  ،56/0-r= )، هدفمندی (05/0p<  ،22/0-r= ) و پذیرش خود (01/0p<  ، 29/0-r= ) با اعتیاد به اینترنت در دختران دانش¬آموز همبستگی منفی و معناداری وجود دارد. اما بین استقلال (05/0p>  ، 03/0-r= ) و تسلط بر محیط (05/0p>  ، 08/0-r= ) با اعتیاد به اینترنت در دختران دانش¬آموز همبستگی معناداری وجود ندارد.

بحث و نتیجه‌گیری
همانطور که در قسمت قبلی مشاهده کردید، بین اعتیاد به اینترنت و بهزیستی روانشناختی دانش‌آموزان رابطه منفی معناداری وجود داشت. نتایج این بررسی با نتیجه بررسی سواری (1392) همسو است که نتیجه گرفته بین سلامت روانی دانش‌آموزان و روابط خانوادگی آنان با اعتیاد به اینترنت رابطه منفی و معناداری وجود دارد. طبق بررسی چن  (2004) اعتیاد به تلفن همراه بطور معناداری با افسردگی و بیماری¬های روانی در ارتباط است. بنابراین می¬توان نتیجه گرفت که همانطور که در پژوهش حاضر اثبات گردید، اعتیاد به تلفن همراه تأثیر منفی و مخربی بر بهزیستی روانشناختی دانش‌آموزان خواهد داشت.
همینطور نتایج پژوهش حاضر با مطالعه انجام شده توسط جی، بومسو، سنگهو، و جیهاک  (2008) منطبق است که در پژوهش خود اثبات کردند استفاده مفرط از تلفن همراه منجر به افسردگی، اختلال در الگوی خواب، کاهش و مشکلات عزت نفس، اضطراب درون فردی بالا و سایر مشکلات روانی می-شود. در تأیید این یافته می¬توان گفت در صورت اعتیاد به تلفن همراه، بهزیستی روانشناختی فرد به خطر می¬افتد و ناهنجاری¬ها و مشکلات روانی متعدد در فرد ایجاد مشکلات عدیده می¬کنند.
همچنین تحقیق یانگ و همکاران  (2010) نشان داد که بین مشکلات روانی نوجوانان مانند پرخاشگری، تمایلات خودکشی، و عزت نفس پایین و استفاده مفرط از تلفن همراه رابطه مثبت معنادار وجود دارد که نتایج پژوهش حاضر در راستای این نتایج است. از آنجاکه استفاده از تلفن همراه در میان نوجوانان به یک معضل شایع تبدیل شده است، باید بعنوان معلمین و والدین آنان، همواره مراقب بهزیستی روانشناختی آنان باشیم و راهکارهای صحیح خودکنترلی در استفاده از تلفن همراه را به آنان بیاموزیم.
لینگ  (2005) نیز در پژوهشی دیگر نشان داد که استفاده نابجا و افراطی از تلفن همراه با مشکلاتی مانند زیاده¬روی در مصرف الکل، سرقت، و مشکلات جنایی رابطه مثبت معناداری دارد. مشکلاتی مانند مشکلات ذکر شده معمولا در بین نوجوانان شایع می¬باشد و والدین و مسئولین با اشراف به این موضوع، باید جنبه¬های منفی استفاده افراطی از تلفن همراه را در نظر داشته و تلاش کنند استفاده از تلفن همراه را در نوجوانان با استفاده از راهکارهای کنترلی مناسب، اصلاح کرده و کاهش دهند.
نتایج همچنین نشان داد که بین اعتیاد به اینترنت با پرخاشگری، خشم، توهین، لجاجت و کینه¬¬توزی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. این یافته با نتایج پژوهش ین و همکاران (2011) و کو و همکاران (2009) منطبق است که به ترتیب نشان دادند افراد مبتلا به اعتیاد به اینترنت خشونت و پرخاشگری بالایی را هم در فضای واقعی و هم در فضای مجازی نشان دادند. در تبیین این یافته می¬توان به این موضوع اشاره کرد که دانش‌آموزانی که اعتیاد به اینترنت بالایی دارند، در معرض بسیاری از خطرات اینترنتی از جمله چت کردن آنلاین، مشاهده وب سایت¬های جنسی و قماربازی¬های اینترنتی قرار می-گیرند و مشاهده این رفتارها می¬تواند باعث تحریک پرخاشگری و خشونت در آنان گردد.
آنچه آشکار است این است که تلفن همراه می¬تواند هم یک وسیله مطلوب برای برقراری ارتباط محسوب شود و هم می¬تواند وسیله¬ای باشد که از آن استفاده¬های نامناسب و نامطلوب می¬شود و با همه انواع اعتیادهایی که بوسیله این ابزار ارتباطی می¬تواند ایجاد شود، می¬تواند به اندازه سلاح¬های گرم در سطح کلاس و مدرسه خطرناک و آسیب¬رسان باشد (سواری، 1392). بنابراین برای مجاز دانستن تلفن همراه در سنین نوجوانی باید فرهنگ¬سازی¬های لازم در سطح کلان انجام شود، آموزش¬های لازم به والدین و نوجوانان داده شود و پیامدهای احتمالی اعتیاد به تلفن همراه در قالب آموزش به دانش‌آموزان متذکر شود.